We leven intussen al een hele tijd onder dreigingsniveau drie, het op één na hoogste niveau van de dreiging. Niveau 3 betekent dat een aanslag mogelijk en waarschijnlijk is, maar niemand weet of terroristen hier nog eens zullen toeslaan en, zo ja, waar of wanneer. Sinds de verijdelde aanslag in Verviers in januari 2015, de aanslagen in Parijs in november 2015 en die bij ons op 22 maart 2016 zijn het moeilijke tijden voor de veiligheids- en politiediensten. Want elke dag opnieuw moeten ze proberen om de misdaad voor te zijn en aanslagen te vermijden. 

In de strijd tegen die terreur hebben politie, justitie en staatsveiligheid het voorbije jaar meer middelen gekregen. Zo werd de wet op de bijzondere inlichtingenmethodes aangepast waardoor de staatsveiligheid bijzondere technieken zoals binnenkijken in woningen of computers hacken niet alleen bij terreurverdachten kan toepassen maar ook bij haatpredikers. De regering maakte ook komaf met de anonieme prepaidkaarten, die zeer in trek zijn bij terroristen. En de klok rond kunnen nu huiszoekingen worden uitgevoerd. 

Andere antiterreurmaatregelen die werden goedgekeurd, moeten nog worden uitgevoerd. Het is uitkijken naar een wet die de inzet van burgerinfiltranten en spijtoptanten mogelijk maakt. En de verlenging van de aanhoudingstermijn. 

De parlementaire commissie die de aanslagen van 22 maart in ons land onderzocht zei in haar rapport dat het inwinnen van informatie en de uitwisseling van gegevens tussen verschillende diensten beter moet.

Minister van Binnenlandse Zaken Jambon (N-VA) wil er werk van maken, net als van de installatie van 1.000 slimme camera’s over het hele land. Een soort schild dat nummerplaten kan herkennen. En wie reist met de bus, de trein of het vliegtuig zal geregistreerd worden. Met de invoering van het zogenoemde PNR of Passsenger Name Record worden alle transportsectoren en reisoperatoren daartoe verplicht. Bedoeling is op tijd gezochte personen onderscheppen die zich in ons land bevinden of op doorreis zijn. 

Een arsenaal aan mogelijkheden in het belang van onze veiligheid, maar wat is de prijs die we daarvoor betalen, vragen sommigen zich af. Advocaat Sven Mary en politierechter Mireille Schreurs uitten afgelopen zomer in een interview in De Standaard hun bedenkingen.

Advocaat Sven Mary: “Door de terroristische aanslagen is er een klimaat ontstaan waarbij essentiële rechtsregels te grabbel gegooid worden. Wat een macht krijgt het Openbaar Ministerie over onze privélevens! En hoezo, mensen wordt de toegang tot Tomorrowland ontzegd zonder enige uitleg? Mijn dochters zijn 7 en 8, ik ben bang dat het woord privacy geen enkele betekenis meer zal hebben als zij volwassen zijn.”

Politierechter Mireille Schreurs: “Onder het mom van de veiligheid binden we steeds meer in op privacy.” 

Veel aandacht gaat naar terreur, maar er is natuurlijk ook nog andere misdaad die bestreden moet worden. Zo is de aanpak van cybercriminaliteit een van de grote uitdagingen voor onze politiediensten de komende jaren. Talloze bedrijven, groot en klein, werden de voorbije maanden het slachtoffer van cyberaanvallen. Maar de internationale bendes die computers met virussen besmetten en geld vragen om de versleutelde gegevens weer vrij te geven, zijn moeilijk te vatten. 

Er ligt veel werk op de plank en er beweegt heel wat binnen justitie. De bevoegde minister Koen Geens (CD&V) kondigde bij het begin van de legislatuur een hervorming aan die het gerecht moderner, efficiënter en rechtvaardiger moet maken. Voortaan betekent een vergeten handtekening op een aanhoudingsmandaat niet meer dat het hele onderzoek nietig is. Zomaar verstek laten gaan om tijd te winnen en processen op de lange baan te laten schuiven kan ook niet meer. Een snelle rechtspraak betekent voortaan ook minder of zo goed als geen assisenzaken. Tot grote spijt van assisenpleiters. 

De testcase vorig jaar leek de zaak van de kasteelmoord. De advocaten van de verdachten hebben hevig gepleit voor een assisenproces, maar ze haalden hun slag niet thuis. Het dossier wordt voor de correctionele rechtbank behandeld, ironisch genoeg wel in de assisenzaal in Brugge. Het proces kende al een woelig verloop. De bekentenis van hoofdverdachte dokter André Gyselbrecht op dag één had niemand zien aankomen. Volgende maand wordt het proces hervat. En later dit jaar of begin volgend jaar volgt de uitspraak.

Ander belangwekkend proces dat vermoedelijk volgend jaar zal starten is dat over de aanslag op het Joods museum in Brussel. De vermoedelijke dader Mehdi Nemmouche, een Franse Syriëstrijder en bewaker van gevangenen in Syrië, schoot op 24 mei 2014 met een kalasjnikov drie mensen dood in het Joods museum, twee bezoekers en een museummedewerker. Een vierde slachtoffer, nog een museummedewerker, overleed later aan zijn verwondingen.

Mehdi Nemmouche vluchtte daarna met de bus naar Frankrijk, maar werd in Marseille opgepakt. In zijn tas vond de politie onder meer wapens gewikkeld in een IS-vlag. Nemmouche werd door Frankrijk uitgeleverd aan ons land en begin dit jaar/begin volgend jaar start zijn proces. Hij zou de eerste terrorist zijn die door Syriëstrijder Abdelhamid Abaaoud uit Molenbeek vanuit Syrië naar Europa werd gestuurd om aanslagen te plegen. Abaaoud zat ook mee achter de verijdelde aanslag in Verviers, had ook contacten met de dader van de mislukte aanslag op de Thalystrein en stuurde de groep daders van de aanslagen in Parijs en Brussel aan. 

Wanneer de processen over die aanslagen zullen starten, is nog niet bekend. De gerechtelijke onderzoeken lopen nog. De zoektocht naar wapens en explosieven van de bende en enkele belangrijke terreurverdachten worden nog gezocht. Zoals Oussama Attar, de man die de aanslagen in ons land zou hebben aangestuurd.

Deze en andere terreurdossiers in binnen- en buitenland zullen het nieuws nog vaak beheersen. Helaas en ondanks de vele inspanningen van veiligheids- en inlichtingendiensten, 100 procent veiligheid bestaat niet.

Veiligheidsmaatregelen alleen zullen overigens niet volstaan, zei de topman van het OCAD (het orgaan voor de coördinatie en analyse) van de dreiging op Radio 1. 

Paul Van Tigchelt: “Er zijn twee factoren die bij radicalisering altijd terugkomen: vervreemding van de maatschappij en daarna indoctrinatie. Als we dit willen voorkomen moeten we durven over het muurtje kijken. Wat vaker praten met mensen met een ander geloof. Er is geen wij en zij. Het verwezelijken van een multiculturele samenleving zal moeilijk zijn. We hebben het juiste antwoord nog niet gevonden. Maar onze grootste troef is onze vrije open democratische samenleving. Niet de bommen in Mosul of Raqqa, wel de verlichte waarden die wij hier met zijn allen vertegenwoordigen.“