"Wijn, wijn, wijn, overal waar je kijkt die klotewijn"

"Toen ik hier 17 jaar geleden ging wonen, was dit een paradijs", zegt Gianluigi Salvador. "En kijk nu eens om je heen: nu is dit de hel." De 75-jarige Salvador wijst richting een groep huizen waarbij de druiven tot aan de voordeur groeien. In de velden eromheen hebben de druiven de maïs verdrongen, net als de bossen en het gras. Bij de autowegen die door het landschap heen kronkelen, hangen de druiven tot over het asfalt.

"Kijk naar die heuvel daar", wijst Salvador. "Dat was bos. En nu? Nu is het wijn! Hetzelfde zie je aan oostkant. En aan de westkant. En aan de zuidkant. Wijn, wijn, wijn, overal waar je kijkt die klotewijn. Wist je dat er sinds een paar jaar een nieuw spreekwoord in zwang is geraakt? In Veneto dragen de vrouwen ijzeren onderbroeken, omdat hun mannen een wijngaard planten in elk gat dat ze tegenkomen."

In plaats van te lachen kijkt Salvador met vurige ogen om zich heen. Als lid van de burgerbeweging Comité Pure Heuvels ageert hij tegen de volgens hem destructieve gevolgen van wijnbouw in de Italiaanse regio Veneto. Of specifieker: tegen de destructieve gevolgen van prosecco.

Recordproductie

Prosecco is een bubbelwijn die tot eind jaren 90 op ongeveer 4.000 hectaren werd verbouwd door een paar honderd familiebedrijven. Nu, nauwelijks 20 jaar later, bewerken in totaal 13.500 proseccoboeren ruim 40.000 hectaren. In 2016 maakten zij meer dan een half miljard flessen wijn; een aantal dat alweer 20 procent hoger lag dan in 2015, het jaar waarin al 15 procent meer werd geproduceerd dan in 2014, toen de groei ook al 20 procent bedroeg ten opzichte van 2013, enzovoorts. Zelfs wijnjaar 2017, waarvan de oogst volgende week begint, koerst af op een recordproductie voor de proseccostreek. Dat terwijl wijnboeren in de rest van Italië rekening houden met de slechtste oogst van de afgelopen 70 jaar vanwege de almaar aanhoudende droogte.

"Je kunt inderdaad stellen dat het ietwat uit de hand is gelopen", zegt voorzitter Innocente Nardi van de vereniging prosecco DOCG. "Ik herinner mij nog dat prosecco bekend stond als een minderwaardige wijn die alleen hier in de streek werd gedronken. Dat begon te veranderen toen naar Duitsland geëmigreerde Italianen prosecco begonnen te schenken in hun pizzeria's", zegt hij. Zij merkten al snel dat de relatief goedkope wijn met slechts 11 procent alcohol gemakkelijk weg te klokken was voor mensen die niet bijzonder veel van wijn hielden.

Uit cijfers van onderzoeksbureau IRI blijkt dat inmiddels vooral de Britten grootgebruikers zijn. Het eiland is goed voor driekwart van de Europese consumptie van wat zij Poor Man's Champagne noemen. In heel Europa wordt inmiddels een kwart meer prosecco verkocht dan de ooit onverslaanbaar geachte champagne.

Alleen heeft die ongebreidelde populariteit een enorme weerslag op de regio, zegt Salvador van het Comité Pure Heuvels. In het proseccogebied worden bijna twee keer zoveel pesticiden gebruikt als in de rest van Italië, aldus een overheidsrapport uit 2014. Ook is het aantal landverschuivingen toegenomen sinds bossen plaatsmaakten voor de eindeloze rijen wijnranken, die inmiddels tot aan de Sloveense grens reiken.

"We hebben hier te maken met hetzelfde probleem dat overal ter wereld voor ellende zorgt", zegt Salvador. "Bedrijven die heel veel geld verdienen met voedselproductie en ondertussen onze omgeving kapot maken. Er zijn nauwelijks vlinders meer. Er zijn minder vogels. Alles is gesteriliseerd door pesticiden. En waarom? Omdat jullie in het noorden geen genoeg kunnen krijgen van prosecco."

De populariteit heeft ook zijn weerslag op de kwaliteit van de bubbelwijn zelf, zegt wijnproducent Luca Ferrara (39). Lange tijd werd prosecco slechts verbouwd in de kalkrijke heuvels rondom Valdobbiadene, een strook van zo'n 30 kilometer ten noorden van Venetië waar de nachten koeler zijn en er 's ochtends geen condens op de druiven zit - druiven die bovendien allemaal met de hand werden geplukt. Maar vanwege de enorme vraag breidden de proseccowijngaarden zich al snel uit tot de vlaktes eromheen, waar geavanceerde oogstmachines veel efficiënter te werk gaan. De marketing van prosecco als drank voor de massa's bereikte een dieptepunt toen de Amerikaanse realityster Paris Hilton in 2007 reclame maakte voor prosecco in blik.

In een poging de wildgroei aan nieuwe bedrijven tegen te gaan werden nieuwe regels in het leven geroepen. Enkel bubbelwijnen uit de regio's Veneto en het aanpalende Friuli-Venezia Giulia mogen sindsdien prosecco heten.

Het voornaamste gevolg was echter onvoorzien: de groei richtte zich naar binnen toe. Sinds 2008 verdubbelde het aantal wijngaarden binnen de regio - afgelopen jaar moest zelfs het ministerie van Defensie grondgebied afstaan.

Biologisch telers

"Kijk om je heen", zegt wijnboer Ferrara. "Overal zie je: hoe meer liters, hoe beter." Hij, als biologische wijnmaker die nog wel in de oorspronkelijke heuvels produceert, behoort tot een langzaam uitstervende soort. Van de honderd flessen prosecco komen inmiddels 83 van de vlaktes. "Dat is te begrijpen want Noord-Europeanen proeven toch geen verschil tussen een fles van 15 euro of een van 2,20. Dat terwijl je op de vlakte ongeveer 150 uur per jaar kwijt bent aan het bewerken van een hectare wijngaard en ik er ongeveer 800 uur over doe."

Al die bezwaren indachtig proberen politici de laatste jaren een duurzamere productie te stimuleren. Maar omdat de kosten van biologisch druiven telen nog lang niet opwegen tegen de baten, boert slechts 2 procent van de proseccotelers biologisch.

"Ik had twee weken geleden een etentje met twee studievrienden van de vinologenopleiding", zegt Ferrara. "Eentje kwam aanrijden in een enorme SUV, de ander in een Jaguar terwijl ik kwam aantuffen in een tweedehands Ford Focus. Toen ik thuiskwam, vroeg ik aan mijn vader wat ik verkeerd doe. Zijn antwoord vat de situatie goed samen. 'Zoon', zei hij, 'jouw probleem is dat je lekkere prosecco wil maken. Als je rijk wil worden, dan moet je veel prosecco maken.'"