Elio Di Rupo bijt van zich af: "Waarom zou ik niet geloofwaardig zijn?"

Bij het buitengaan na het interview stoten we aan de deur van het PS-hoofdkwartier op een bekend gezicht. Paul Magnette, modieus baardje om de kin. Ook hij moet gewoon aanbellen voor hij binnen mag.

De bijna eeuwige kroonprins van de partij noemde zichzelf afgelopen weekend in Le Soir nog schertsend de ‘prins Charles van de PS’. Boven, op de vierde verdieping heeft de huidige partijleider, Elio Di Rupo, nogmaals bevestigd dat die status voor 2019 niet zal veranderen.

Om zijn door geen peiling te veranderen ambities kracht bij te zetten, pakte Elio Di Rupo vorige week uit met het boek Nouvelles conquêtes. Daarin stapelt de PS-voorzitter de linkse voorstellen op: volledig gratis onderwijs, een vierdaagse werkweek, pensioen weer vanaf 65, alle uitkeringen boven de armoedegrens… De kritiek en soms ook wel verontwaardiging was navenant.

Elio Di Rupo aanhoort het met een fijne glimlach. “Ik ben blij dat men blijkbaar herontdekt dat de PS een linkse partij is. Goed zo! Wij zijn een logisch tegengewicht voor de neoliberale mainstream.”

Critici noemen uw voorstellen niet enkel links of zelfs ‘ultralinks’. Ze noemen ze ook onrealistisch.

Elio Di Rupo: “Er leeft blijkbaar een misverstand over mijn boek. Ik bied een horizon aan. Ik doe heldere voorstellen, maar ik verwacht niet dat die morgen gerealiseerd gaan worden. Ik hou een termijn van tien, vijftien jaar voor ogen.

“De PS had hier nood aan. In 34 jaar hebben we zo geen herijking van onze positie gehad. Het gaat over de kern van de zaak voor ons socialisten. Inkomen, bijvoorbeeld. Er gaapt een grote kloof tussen de kleine groep die een overdadig inkomen heeft, en de zeer grote massa Belgen die het, zeker in Franstalig België, met veel minder moet stellen. Die ongelijkheid is de cruciale sociale kwestie van dit moment. Is het een schandaal dat een socialistische partij daarop een antwoord formuleert?

"Of neem de werkloosheid. We hebben van alles geprobeerd, zoals lastenverlaging. Van ons mag daar nog verder in gegaan worden. Maar we mogen toch ook andere opties, zoals arbeidsherverdeling, eens bekijken? Armoede, nog zoiets. In Franstalig België is dat een zeer tastbaar probleem, voor zeer veel gezinnen. Daar mogen we toch over nadenken?”

Uw critici zeggen: die linkse recepten zijn geprobeerd, nu is het tijd voor wat anders.

“Weet u wat het is: de neoliberalen zijn geen fundamentele kritiek meer gewend. Zij geloven waarlijk dat zij de waarheid in pacht hebben. Hun ideeën zijn dogma’s voor hen. Zij geloven blijkbaar zelf oprecht dat er geen alternatief voor is. Wie toch met een alternatief komt, wordt meteen verketterd. ‘Di Rupo is een communist’, ‘Di Rupo kan niet rekenen’ en patati en patata... Zullen we eens kijken naar de taxshift, als het gaat over rekeningen die niet kloppen?”

Hoe wilt u bijvoorbeeld die vierdaagse werkweek invoeren?

“Ik heb nooit gezegd dat dat van vandaag op morgen moet gebeuren. Ik geloof niet een algemene van bovenaf opgelegde maatregel, zoals Martine Aubry in Frankrijk geprobeerd heeft met de vijfendertigurenweek. Zo werkt het niet in de economie. Maar je kunt wel op bedrijfsniveau kijken of het kan werken. Bij Toyota Göteborg wordt ermee geëxperimenteerd, bij Volkswagen ook. Dat zijn toch geen communisten?”

U stelt ook voor om de pensioenleeftijd weer naar 65 te brengen. Dat is letterlijk terugkeren naar vroeger.

“De Canadese premier Justin Trudeau plant ook om de pensioenleeftijd te verlagen naar 65. Een keurige liberale politicus. Verklaart men hem gek? Noemt men hem infréquentable? Neen, overal waar hij komt, wordt de rode loper uitgerold.

“Wij zeggen ook niet dat je niet langer mág werken. Ik ben het levende bewijs dat het kan. Het verschil is dat we niemand willen verplichten. Er zijn vele beroepen waarin het bijna onmogelijk is om langer te blijven werken.”

U kent toch ook de tabellen van de vergrijzing en de sociale zekerheid? Als er niet meer en dus langer gewerkt wordt, drogen de pensioenreserves op.

“Niet alleen de vergrijzingskosten zullen stijgen, ook de economische groei. De verwachte groei van het bnp laat ons toe de schok van de vergrijzing op te vangen.”

We moeten ons geen zorgen maken over de budgettaire realiteit?

“Ha! De budgettaire realiteit! Nu zijn we er. Welke realiteit? Die van de neoliberale regering-Michel, die weigert een faire bijdrage te vragen aan de grootste vermogens? Die weigert na te denken over veralgemeende sociale bijdragen, of over een robottaks, zoals Bill Gates voorstelt?

“Ik stel een budgettaire heroriëntering voor, die alle inkomens – arbeid of vermogen – gelijk behandelt. Na de taxshift moet er een social shift komen.

“Eén voorbeeld. België is de kampioen van de fiscale optimalisatie. Dat kost ons jaarlijks 3 à 4 miljard. Wij als socialisten willen daarvan af. Ik wil maar zeggen: ook de inkomsten van de schatkist zijn een kwestie van beleidskeuzes. En wij formuleren andere keuzes dan de huidige rechtse regering.”

U wil ook de degressie van de werkloosheidsvergoeding alweer afschaffen. Onder uw premierschap is ze juist aangescherpt.

“Als u bij elk voorstel gaat zeggen ‘Ja maar, als premier…’,  dan kan ik beter zwijgen. Vandaag ben ik partijvoorzitter. Dat is een totaal andere rol. Natuurlijk heb ik als premier compromissen afgesloten. Lastige compromissen, maar eerbare. Dat is de essentie van die functie. Was mij dat waard? Ja, want zo kon ik een hoger belang dienen: de eenheid van het land bewaren.

“De degressie van de werkloosheidsvergoeding is een vergissing gebleken. Ze verhoogt het armoederisico. Dan is het toch geen schande om daarop terug te willen komen?

“Ik ben niet beschaamd over mijn palmares als premier. Onder mijn regering was de economische groei hoger dan het Europese gemiddelde. Het was nooit goed genoeg voor rechts. Knoeiers waren we! Vandaag mogen ze het zelf proberen. We zitten ver onder het EU-gemiddelde. En ik zal u zeggen waarom: omdat slecht, rechts beleid gevoerd wordt.”

Ook John Crombez bewaart namens sp.a afstand van uw ideeën.

“Ach, ik kan me voorstellen dat over de taalgrens de nuances verloren gaan. Wat wij voorstellen, verschilt weinig van wat de sp.a verdedigd heeft op 1 mei. Ook de sp.a heeft het over een nieuwe maatschappelijke kwetsbaarheid. Exact wat ik schrijf in mijn boek.

“John sprak in zijn 1 mei-toespraak over een nieuwe sociale garantie en over een basisuitkering voor jongeren als sociaal vangnet. In mijn boek stel ik een sociale bonus voor voor iedereen met een inkomen dat onder de armoedegrens ligt. Waar zit de fundamentele kloof? Het voorstel van de sp.a kan een opstap zijn om binnen tien, vijftien jaar te geraken waar ik naartoe wil.”

Volgens sommigen in de sp.a zijn jullie geen zusterpartijen meer.

“De realiteit is: we zien elkaar, we discussiëren met elkaar. Het is normaal dat de sp.a andere antwoorden formuleert op de Nederlandstalige realiteit dan de PS op de Franstalige. Politiek, sociologisch, spelen wij op een ander terrein. Dat neemt niet weg dat we dezelfde doelstellingen hebben. We delen een wereldbeeld.”

Holt u met uw boek de PTB niet achterna?

“Wij zijn twee totaal verschillende partijen. De PTB is een communistische partij in ideologie en organisatie. Wij zijn socialisten. De PTB houdt geen rekening met de beperking van de politieke realiteit. Dan zeggen ze bijvoorbeeld dat ze pas in een regering willen stappen, als alle Europese verdragen opgeheven worden. Tja... Wij houden wel rekening met die beperkingen. We proberen ze aan te passen, maar we willen dat van in het hart van het beleid doen, niet door te roepen aan de zijlijn.

“Voor de PTB is de ondernemer het grote doelwit. Voor ons niet. Wij hebben veel respect voor ondernemerschap, voor creativiteit en investeringen, maar dan wel met respect voor een beregelde en loyale vrije markteconomie.”

Ook volgens cdH-voorzitter Benoït Lutgen zijn uw voorstellen communistisch.

(ijzig) "Meneer Lutgen is een politicus zonder ruggengraat. Wat hij zegt, heeft niets meer te betekenen. Het is van een astronomische leegte. Zijn discours is dat van de gebroken beloftes. Plots is hij een adept van het neoliberalisme geworden. Terwijl hij in 2014 nog regeerakkoorden heeft afgesloten met de PS. Hij zit nu in een soort reddingsoperatie. Zijn plannen lijden schipbreuk in Brussel.

“Wie is er hier de verrader? Hij is degene die een getekend akkoord heeft verscheurd. Hij is degene die de politiek op onwaarschijnlijke wijze heeft gedestabiliseerd. En waarom? Geen enkel argument dat hij aanhaalt houdt steek.”

De schandalen rond Samusocial en Publifin zijn volgens u geen argumenten?

“Dat ze eens naar zichzelf kijken. De cdH is een partij in verval. Hij heeft geprobeerd om een coup te plegen. Ach, meneer Lutgen zegt wat hij wil. Hij heeft geen politieke relevantie meer. Dat is voorbij.”

Hij zegt nochtans dat u het bent die het regeerakkoord geschonden heeft, omdat de PS een ruk naar links maakte.

“We hebben niets anders gedaan dan ons strikt aan het regeerakkoord houden. Als hij daar een andere mening over had, waarom heeft hij me er dan nooit op aangesproken? Met geen woord! Hij heeft gewoon zijn rekening gemaakt en dat was een heel persoonlijke. En duidelijk de verkeerde.”

U regeert nog wel samen in de Franse Gemeenschap en in Brussel.

“Dat is heel iets anders. Brussel lijkt niet te evolueren. Ik voel me niet geroepen om de cdH met raad bij te staan hoe ze dat het best oplossen. Het enige dat ik vraag is dat hij respect opbrengt voor onze instellingen, ondanks de politieke crisis die hij veroorzaakt heeft.

“Ik heb begrepen van meneer Maingain dat hij in de Franse Gemeenschap een vereniging wil zien van alle Franstalige krachten, als synthese van de Waalse regering, die nu een coalitie is van cdH en MR, en van de Brusselse met cdH, Défi en PS.”

Goed idee?

“We zullen zien wat er gebeurt. Meneer Maingain heeft de sleutel in handen. Wij zullen altijd de stabiliteit van het land vooropstellen. Net zoals we dat gedaan hebben tijdens de regeringsvorming van 541 dagen, en net zoals we dat gedaan hebben tijdens mijn premierschap.

De burger haakt hier af. Meneer Lutgen noemt u infréquentable, u zegt dat hij geen ruggengraat heeft. En toch blijven jullie rustig samen in een regering zitten.

“Wat wilt u dat ik anders doe? We gaan de instellingen toch niet ondermijnen omdat de politieke partijen niet meer overeenkomen?”

Hoe dan ook: u blijft voorzitter tot na de verkiezingen van 2019?

“Ik heb nu al tien keer op die vraag geantwoord. Paul heeft er al tien keer op geantwoord. Ons antwoord blijft dezelfde. De leden van de partij hebben mij een mandaat gegeven tot 2019. Dat respecteer ik.”

Ook in uw eigen partij is er toch sprake van enig ongeduld, zelfs bij Paul Magnette.

“De politiek zit vol ongeduldigen, het leven zit vol ongeduldigen. We hebben duidelijk gezegd dat een wissel bij ons nu niet op de agenda staat. Waarom zou ik eerder moeten opstappen? Is er een nieuw politiek feit? Ben ik misschien te oud voor u?"

Het zou misschien beter zijn voor de geloofwaardigheid van uw partij?

“Waarom zou ik niet geloofwaardig zijn?

Omdat u maar moeilijk vernieuwing kan belichamen als oud-premier en boegbeeld sinds jaren.

“Dat geldt toch ook voor Matteo Renzi? Zelfs Jeremy Corbyn spreekt nu anders dan voorheen. Dat is normaal. Het zou wel helpen wanneer de media duidelijk zouden maken dat ik nu spreek als partijvoorzitter en niet als ex-premier.”

Als een voetbalploeg niet presteert, vliegt de trainer. Of dat nu fair is of niet.

“Ah bon, presteren wij niet? Als er schandalen zijn, gaat u toch niet zeggen dat die mijn fout zijn? We hebben onze verantwoordelijkheid genomen en enkele van de belangrijkste personen binnen de partij buiten gezet. Ze dragen nu geen politieke verantwoordelijkheid meer. Ik lig toch niet aan de basis van Publifin of Samusocial?”

U hebt wel laat ingegrepen.

Wie dat zegt, gaat voorbij aan de geplogenheden van de PS. Bij de Parti Socialiste krijgt een beschuldigde altijd de kans om zich te verdedigen. We hebben instanties die daarvoor bevoegd zijn. En soms duurt het dan enkele weken voordat er een beslissing valt, ja. Maar de beslissing is wel gevallen.”

Had u als voorzitter ook niet harder moeten reageren? Had de publieke opinie daar geen nood aan?

“Wat die publieke opinie vindt, dat zien we wel met de verkiezingen.”

Denkt u niet: ik had die zaken anders moeten aanpakken, achteraf bekeken? Strenger, doortastender?

“We hebben gewerkt volgens onze eigen interne regels. De Publifin-saga op tv was wel vernietigend. Dat was een feuilleton, iedere dag weer, over mensen waar wij geen verantwoordelijkheid voor dragen.”

Het is toch uw verantwoordelijkheid als voorzitter om dat feuilleton te beëindigen?

“Hoe moet een voorzitter van een partij dat doen, wanneer het parlement op een gegeven moment beslist om een onderzoekscommissie op te richten? Het feuilleton loopt en al wat jij kunt doen is volgen.

"Ik was geen voorstander van zo’n onderzoekscommissie. Simpelweg omdat ik wist dat het een saga zou worden. Hoe meneer Gilles zich de eerste dag gedragen heeft ten opzichte van de parlementairen, dat was compleet onacceptabel. Dat is ontegensprekelijk."

Dat het een feuilleton werd, ligt toch niet enkel aan de media? Er is een heel systeem blootgelegd, dat..

“De kern van de Publifin-affaire zat in de provincie Luik. Een provincie die door liberalen en socialisten bestuurd wordt, maar waar ook cdH deel uitmaakte van het systeem. Wij hebben onze verantwoordelijkheid genomen. Wij hebben mensen uit de partij gezet. Heeft een andere partij dat gedaan?

“Samusocial hetzelfde: in de stad Brussel zijn socialisten en liberalen aan de macht. Wie heeft zijn verantwoordelijkheid genomen? Ik vraag niet veel, enkel een beetje eerlijkheid. Heeft men ook zo gehandeld in Kazachgate? Het is compleet onrechtvaardig om alles op de PS af te schuiven."

De federaties hebben veel macht bij de PS. Zou u de touwtjes liever niet strakker in handen kunnen houden, nu u die affaires heeft meegemaakt?

“Voordat ik voorzitter was, waren de federaties nog veel machtiger. Toen verkozen zij de voorzitter. Ik ben de eerste die gekozen is met het algemeen stemrecht. Dat was al een serieuze omwenteling.

“We hebben een honderdtal burgemeesters. We kunnen toch niet constant over hun schouder meekijken? We kunnen toch niet constant controleren wat men allemaal doet in Luik? Dat is praktisch totaal onmogelijk. Aangezien ik wat autoritair ben aangelegd, zou ik het nog wel willen. Maar ik zou niet weten hoe we dat moeten doen.”

Dat moet u toch frustreren dan? Of onmachtig doen voelen?

"Dat is voor mijn memoires, over tien jaar. Maar tot dan: een voorzitter houdt zijn mond."

Over tien jaar, wanneer u eindelijk voorzitter-af bent?

(lacht) "Allee, serieus: de functie zal opengesteld worden wanneer mijn termijn afloopt en er zullen open verkiezingen gehouden worden."

Is er een moment geweest waarop u uw mandaat ter beschikking hebt gesteld?

“Geen denken aan.”

U heeft nooit gevraagd om het vertrouwen in u als voorzitter te bevestigen?

“Nee. Dat is nooit nodig geweest. Als men minutenlang een staande ovatie krijgt, als je weet dat het hele partijbureau achter je staat, dan stelt zich die vraag niet. Dan weet je dat het enkel iets is waar de media zich mee bezighouden."

Bruno Tobback zei ook constant dat hij een mandaat had. Tot hij werd buiten gewerkt door John Crombez.

"Dat was na reglementaire verkiezingen, als ik me niet vergis. Wij zullen ook verkiezingen houden. In 2019.”