De studie toont met een experiment aan dat de straatinterviews die bij een reportage zitten de opinie van kijkers sterk kunnen beïnvloeden.  (Heel eenzijdige straatinterviews blijken de opinie van kijkers te kleuren.) "Interviews met man in de straat zijn niet onschuldig", zegt het persbericht van Universiteit Antwerpen.

Voxpops kunnen best wel zin hebben in een reportage.  Als een straat al voor de vierde keer overstroomt zullen er best wel getroffenen zijn die dat voor je camera willen zeggen.  Een journalist zou zijn werk niet doen als hij dat uit dédain voor het straatinterview zou weigeren.  (En er zullen ook weinig mensen zijn die op dat moment blij zijn, de reportage zou naar academische normen dan wel eens "eenzijdig" kunnen zijn.)

Geurhinder kan je niet filmen. Het enige wat je als reportagemaker kan doen is mensen op straat aanspreken en vragen of ze vinden dat het stinkt.  Als iedereen die je dat vraagt, daar bevestigend op antwoordt, kan je daar als journalist ook niet omheen.  

En ook voor politieke onderwerpen kan het wel eens relevant zijn om bijvoorbeeld aan mensen op straat te vragen of ze het wel zien zitten om tot 67 te werken. Voorwaarde is dan wel dat je inderdaad een ruime diversiteit aan meningen naar voren laat komen en als dat - blijkens het onderzoek - niet gebeurt is dat effectief een probleem. 

Voor er iemand iets roept: de onderzoekster trekt geen conclusie over de vraag of voxpops in hun onevenwicht eerder naar links dan naar rechts overhellen. Internationaal onderzoek lijkt aan te geven dat straatinterviews wat vaker politiek rechts zijn dan links. 

Met name voor politieke journalisten, een rol die ik jarenlang heb mogen opnemen, spaart de onderzoekster de roede niet.  Ook de voxpops bij politieke stukken zouden onevenwichtig zijn. Ze schrijft: 

Strangely, the normal practice of political journalists to balance their news does not seem to apply to voxpops.

Dat was wel even slikken. Heb ik dan jarenlang als politiek journalist zo'n lek in mijn onpartijdigheid gehad? Nu kan ik me zelf in 20 jaar politieke journalistiek maar één enkele reportage met straatinterviews herinneren. De interviews dienden als illustratie bij een politiek onderzoek. Er zaten dus harde cijfers in die reportage die een meer representatief beeld geven van de publieke opinie.

Verder dacht ik dat dit huis erg zuinig was met straatinterviews over politieke onderwerpen. Daar is een reden voor: je weet namelijk nooit of de hoek van de straat waar jij net stond te interviewen wel representatief was voor dé publieke opinie. Daarom moet je voorzichtigheidshalve streven naar een grote diversiteit.

Een reportage met straatinterviews kan wel een aardig overzicht geven van de argumenten maar precies daardoor is ze vaak ook nietszeggend. Wat vindt de man in de straat nu écht? Alleen een degelijke opiniepeiling kan daar een indicatie van geven. 

Daarom doet VRT het dus erg weinig.  Het laatste politieke wapenfeit was het zomerakkoord in de federale regering, ik heb het even gecheckt: er zat in "Het journaal" geen enkel straatinterview daarover. 

Nu zijn media ook onderhevig aan modes. Het onderzoek slaat op de periode tussen 2003 en 2013. Dat is dus al bijna vijf jaar geleden. De laatste jaren zou er zelfs een vrij scherpe daling zijn van de straatinterviews. Bovendien zit in de onderzochte periode de ellenlange politieke crisis van 2010-2012. In die periode is volgens mijn herinnering wel gebeurd dat er straatinterviews werden gemaakt - niet door mezelf - over het uitblijven van een nieuwe federale regering. De meeste mensen zullen natuurlijk toen niet enthousiast zijn geweest over het politieke bestel en dat zal naar academische normen misschien eenzijdige reacties hebben opgeleverd.

Ook tijdens verkiezingsperiodes worden er wat meer straatinterviews gedaan maar meestal als een voorzet voor politici die daarna aan het woord komen en dat moet natuurlijk ook meegenomen worden om te bepalen of de berichtgeving uiteindelijk evenwichtig was. Ook voor niet-politieke onderwerpen geldt dat context alles is.  

Bij een treinstaking zul je op perrons vooral mensen vinden die de staking niet zo fijn vinden en die dus "eenzijdig" reageren maar dat kan in evenwicht gebracht worden door ook stakers of de vakbond aan het woord te laten. Bij de opening van een nieuwe snelweg zijn allicht alleen voorstanders aanwezig maar dat kan gecompenseerd worden door de kritiek anders te verwerken in je stuk. Precies over die context van de voxpopinterviews vind ik in het onderzoek niets terug. En dat is toch wel jammer. 

De onderzoekster laat nu ook weten dat eenzijdigheid niet altijd een probleem hoeft te zijn. Fijn. Maar dat is een belangrijke nuance die misschien ook in het persbericht van de Universiteit Antwerpen had mogen staan.

De man in de straat is alleen gevaarlijk als hij (of zij) wordt gebruikt voor stemmingmakerij.  Het geeft bijvoorbeeld geen pas om straatinterviews te doen over de vraag of iemand tien of vijftien jaar gevangenisstraf moet krijgen. Dat beslist de rechter en een redelijk en genuanceerd proces. Punt.  Een straatinterview mag niet dienen om hetzes te voeren. 

Straatinterviews hebben een plek als je mensen interviewt over wat zij kunnen weten.  Valt er goed te leven met vliegtuiglawaai? Waarom doet u mee aan deze nieuwe rage ?  Hebt u al water gekregen in deze monsterfile? En ja dat kan ook over die dingen gaan waar politiek rechtstreeks op het leven van de mensen ingrijpt.  Bijvoorbeeld: ziet u het zitten om te werken tot 67?

Maar in dat laatste geval zijn eenzijdige antwoorden wel uit den boze, want straatinterviews zijn nu eenmaal nooit representatief. Dat is niets nieuws. Al meer dan tien jaar staat in het deontologische zakboekje van VRT dat je bij straatinterviews moet streven naar diversiteit. Diversiteit van geïnterviewden (oud, jong, autochtoon, allochtoon) en diversiteit aan meningen. Het onderzoek mag daar gerust nog eens aan herinneren.