"Toots Tielemans lag sinds vorige maand in het ziekenhuis, nadat hij ten val was gekomen, maar het is niet zo dat er complicaties waren opgetreden. Hij is overleden door ouderdom, zijn lichaam was gewoon op. Zijn familie waakte bij zijn bed."Wellicht wordt later op de dag een rouwregister geopend in zijn woonplaats Terhulpen.

Thielemans werd in 1922 geboren in de Marollen, de bekende Brusselse volkswijk, waar hij op zijn derde accordeon leerde spelen en later ook gitaar en mondharmonica. Thielemans emigreerde naar de VS in 1952 waar hij in de bands speelde van jazz-grootheden Charlie Parker en George Shearing. Gedurende zijn carrière speelde hij samen en nam hij platen op met andere jazzlegendes als Bill Evans, Benny Goodman, Dizzy Gillespie en Ella Fitzgerald. "Bluesette" geldt als zijn bekendste compositie.

Toots' laatste optreden was op Jazz Middelheim in 2014, het festival waar hij peter van was.

Tijdens de Duitse bezetting raakte hij in de ban van jazz. De Belgische jazzgitarist Django Reinhardt was zijn eerste grote voorbeeld. Onder zijn invloed schakelde “de ket” over naar de gitaar. In dezelfde periode begon hij ook mondharmonica te spelen. Hij is een autodidact.

Na de oorlog vertrok hij op Europese tournee met Benny Goodman. Daardoor kende hij in 1950 een internationale doorbraak. Hij kreeg de bijnaam “Toots”, naar jazzmuzikanten Toots Mondello en Toots Camarata.

In 1952 emigreerde hij naar de Verenigde Staten. Daar beleefde hij al snel een van de belangrijkste momenten in zijn carrière: hij werd lid van Charlie Parker’s All-Stars en speelde in Philadelphia enkele concerten samen met deze jazzgrootheid. Hij werd ook als gitarist opgenomen in het beroemde George Shearing Quintet.

Amerikaanse nationaliteit

Toots kreeg in de VS eindelijk de aandacht die hij in België niet kon krijgen. Dat zou in 1957 meespelen bij zijn beslissing om de Amerikaanse nationaliteit aan te nemen.

Thielemans introduceerde een geheel nieuwe klank in de jazzscène, door unisono de melodie te fluiten en gitaar te spelen. Een voorbeeld daarvan is het in 1962 gecomponeerde ‘Bluesette’. Het nummer werd een wereldhit en Toots noemde het soms al lachend zijn pensioenfonds.

“Het mondmuziekske”

Toch werd hij vooral bekend door het bespelen van zijn lievelingsinstrument: de mondharmonica of het “mondmuziekske”. Hij zorgde ervoor dat dat instrument een vaste plaats kreeg binnen de jazzwereld.

Zoals zoveel jazzmuzikanten, genoot hij het meest van zijn optredens. Maar Toots componeerde ook heel wat filmmuziek (’Midnight Cowboy’, ‘The Getaway’, ‘Sugarland Express’, ‘Cinderella Liberty’, ‘Turks Fruit’, ‘Jean de Florette’) en nam een gigantisch aantal platen op.

Hij speelde voorts het wereldberoemde melodietje van het kinderprogramma ‘Sesamstraat’ en speelde samen en/of nam platen op met Ella Fitzgerald, Quincy Jones, Bill Evans, Jaco Pastorius, Natalie Cole, Pat Matheny, Dizzy Gillespie, Paul Simon, Billy Joel en vele anderen.

“Een van de grootste muzikanten van onze tijd”

Quincy Jones, de legendarische producer van onder andere ‘Thriller’ van Michael Jackson, liet in 1995 de volgende woorden optekenen: “Ik kan zonder aarzelen zeggen dat Toots een van de grootste muzikanten van onze tijd is. Op zijn instrument behoort hij tot de grootsten die de jazz ooit heeft voortgebracht. Hij mikt op het hart en brengt je aan het wenen. We hebben meer samengewerkt dan ik kan tellen en hij doet mij steeds deed terugkomen voor meer...”

In 1981 kreeg Toots een kleine hartaanval, die ertoe leidde dat hij nog maar weinig gevoel heeft in een deel van zijn lichaam. Sindsdien liet hij de gitaar links liggen en concentreerde hij zich volledig op de mondharmonica.

Baron

In 1997 werd hij benoemd tot Commandeur in de Orde van Leopold II, ondanks zijn Amerikaanse nationaliteit. Vier jaar later ontving hij de titel van baron en werd hij doctor honoris causa aan de twee vrije universiteiten van Brussel (ULB en VUB). Nog in datzelfde jaar mocht hij het openingsfeest voor het Belgische EU-voorzitterschap op gang blazen en werd hij op het North Sea jazzfestival in Den Haag onderscheiden met een Edison Jazz Award voor zijn hele carrière.

Op 16 maart 2006 werd in de prestigieuze New Yorkse Carnegie Hall “The magic of Toots” georganiseerd, een “tribute” aan Toots Thielemans met onder andere Herbie Hancock, Al Jarreau en Kenny Werner.

Na een drukke zomer vol concerten moest Toots het begin oktober 2006 verplicht kalmer aan doen. Door de vermoeidheid zag hij zich genoodzaakt een tournee in Nederland vroegtijdig stop te zetten. In het voorjaar van 2007 trad hij echter weer enkele malen op.

Op 17 mei 2009 sloot de muzikant Belgavox, een solidariteitsfeest voor België, af aan de voet van het atomium. Helemaal alleen op het podium speelde hij “Ne me quitte pas” van Jacques Brel op zijn mondharmonica. “Ik ben een echte Belg. Plus Belge que moi, tu meurs”, zei hij tegen het publiek.

In juni 2011 kreeg Thielemans alweer een nieuwe bekroning. In een nieuwe wijk in de Brusselse gemeente Vorst werd toen een straat naar hem vernoemd.

Tootsjaar

Op 29 april 2012 viert Toots Thielemans zijn negentigste verjaardag. “2012” wordt uitgeroepen tot “Tootsjaar”. Zo vinden er op acht locaties in België speciale verjaardagsconcerten plaats. Ook is er in Brussel een expo over het Belgische jazz-icoon. In het Rose Theater in New York speelt Toots Thielemans twee avonden met enkele van zijn prominente jazzvrienden, onder wie Herbie Hancock en zijn vaste pianist Kenny Werner.

In december 2013 moet Thielemans verstek geven voor een optreden in zaal Roma in Antwerpen. Geruchten doen de ronde dat hij opgenomen is in het ziekenhuis, maar dat wordt al snel ontkend door zijn management. De jazzmuzikant had alleen wat hoofdpijn, klinkt het, en kijkt uit naar zijn volgende concerten.

Maar drie maanden later maakt Toots Thielemans bekend dat hij een punt zet achter zijn muzikale carrière. Hij voelt zich niet sterk genoeg meer om een volledig concert te spelen. Omdat hij zijn publiek niet wil teleurstellen, annuleert hij al zijn geplande concerten.

Tot ieders verbazing bestijgt Toots Thielemans dat jaar alsnog het podium op Jazz Middelheim, het festival waar hij peter van was, en waar hij tot dan toe elke editie op het podium had gestaan. Thielemans, rond wie een ultiem eerbetoon geprogrammeerd stond, zorgde voor een spontane bisronde. Hij gaf nog voor een keer het beste van zichzelf met zijn versie van “What a wonderful world”.

“Zijn lichaam was op”

Tot op hoge leeftijd bleef de “Afro-American Marollien” jazzliefhebbers ontroeren met de klanken van zijn mondharmonica. In de lezerspoll van het Amerikaanse jazzmagazine “Down Beat” was Toots Thielemans nagenoeg ieder jaar laureaat in de categorie “diverse instrumenten”. De intussen overleden jazztrompetist Clifford Brown zei hem daarover ooit: “Toots, wanneer jij de harmonica bespeelt, verdient die beter dan de benaming ‘divers instrument’.” Thielemans beschouwde het als het mooiste compliment dat hij ooit heeft gekregen.

Toots overleed op 22 augustus 2016 in een Belgisch ziekenhuis in zijn slaap. “Hij is overleden door ouderdom, zijn lichaam was gewoon op”, aldus zijn manager Veerle Van de Poel.

Toots Thielemans was verliefd op de muziek, op zijn instrumenten, op het podium en op het publiek. Tot vrij recent toerde hij en vermaakte hij zijn fans, al liet de gezondheid hem de laatste jaren steeds vaker in de steek.

In 2013, op 91-jarige leeftijd, schuimde hij nog heel Vlaanderen af met een nieuwe tournee. Dat bracht hem in januari van dat jaar onder meer nog in een volgepakte De Roma in Borgerhout.

In augustus van dat jaar was hij er naar goede gewoonte weer bij op Jazz Middelheim, waar hij de openingsavond afsloot. “De levende jazzlegende maakte sinds 1981 elke editie van Jazz Middelheim mee en ontgoochelde ook nu niet, in zijn vaste kwartet met Karel Boehlee, Hein Van de Geyn en Hans van Oosterhout”, schreef onze recensente toen. “Toots charmeerde als vanouds met zijn bindteksten in een Nederlands-Engelse mengelmoes, en ook muzikaal met onder meer traditionele afsluiters ‘Wonderful World’ en ‘Ne Me Quitte Pas’.”

In december 2013 stond Thielemans opnieuw geprogrammeerd in De Roma, maar dat concert moest hij toen annuleren wegens ziekte. “Toots kijkt alweer uit naar nieuwe optredens, dat is een teken dat hij helemaal in orde is”, suste zijn manager Veerle Van de Poel toen nog.

De gezondheid ging echter bergaf en in maart 2014 volgde dan het nieuws waar de fans al langer voor vreesden. Toots Thielemans maakte bekend dat hij zijn muzikale carrière definitief zou beëindigen. Alle geplande concerten werden geannuleerd. “De heer Thielemans wenst nu te genieten van de rust die hij heeft verdiend”, liet zijn management toen weten. “Hij kan terugkijken op een prachtige internationale en succesvolle carrière waarin hij vele uitdagingen is aangegaan en waarbij hij steeds uitblonk door zijn muzikaliteit.”

Toots verraste alsnog door op 16 augustus op het podium te verschijnen van Jazz Middelheim. Tijdens een hommageconcert aan hem, kwam hij tot groot enthousiasme van het publiek zijn lievelingsnummer ‘What a wonderful world’ spelen. In de tent kon je tijdens de Louis Armstrong-cover een speld horen vallen, waarna een geestdriftig gejuich losbrak.

Het zou uiteindelijk de allerlaatste podiumverschijning worden van Toots Thielemans.