Vlaanderen telt ongeveer 20.000 schoolgebouwen. Dat zijn er best veel. Maar het zijn er niet genoeg, zo blijkt uit de geboortecijfers, en ze staan ook niet altijd op de plaats waar het nodig is. Want waar landelijke dorpsschooltjes soms moeten zoeken naar genoeg kinderen om de klassen te vullen, wordt er in en rond de centrumsteden gezocht naar genoeg klassen om de kinderen op te vangen.

In de jongste Gemeentetest ging Het Nieuwsblad na hoe het scholenaanbod er in elke Vlaamse gemeente uitziet. Wie een basisschool zoekt, kan, behalve in het piepkleine Herstappe, overal in Vlaanderen in zijn eigen gemeente terecht. Een pak gemeenten hebben ook op het gebied van secundair, hoger of bijzonder onderwijs een vrij gevuld aanbod, en scoren dus goed op de test. Maar of er dan ook plaats is in elke school, is een ander verhaal. Verschillende scholen in en rond de centrumsteden puilen uit, met kamperende ouders, wachtlijsten en lotingsystemen tot gevolg.

Klik op de kaart voor de score in uw gemeente:

Het scholenaanbod lijkt dus niet optimaal verdeeld. “Een basisschool heeft ook een functie in de lokale gemeenschap, dus dat dorpsschooltjes moeten sluiten omdat ze geen leerlingen vinden, is jammer. Maar het is de realiteit dat veel jonge gezinnen zich vestigen waar er werk is of langs belangrijke verkeersassen, en het is dus op die plaatsen dat de scholen populair zijn”, zegt pedagoog Bert Smits.

In die populaire scholengemeenten ontstaat dan een grote druk op het onderwijs. “In de basisscholen is die druk op dit moment heel groot en dreigt er een plaatstekort. Er worden wel inspanningen gedaan om scholen te bouwen of uit te breiden. Maar de tekorten schuiven nu stilaan ook op naar het secundair onderwijs”, stelt Smits. “Daarbij komt dan ook nog dat veel ouders voor dezelfde scholen kiezen. Kijk naar Leuven: daar is in het secundair onderwijs nog geen tekort aan plaats, maar toch vindt niet elke leerling een plaats in zijn voorkeurschool. Dat brengt de keuzevrijheid in gedrang.”

Bijna overal investeringen

Om te kijken waar er extra plaatsen en dus extra middelen nodig zijn, heeft de Vlaamse overheid een capaciteitsmonitor rond schoolinfrastructuur in het leven geroepen. Op basis hiervan is er in 94 procent van de Vlaamse en Brusselse gemeenten de voorbije jaren forst geïnvesteerd in het onderwijs. “Op die plaatsen gewone scholen bijbouwen, is niet genoeg. Op dit moment is er een piek in het aantal geboortes. De druk op het onderwijs zal nog even toenemen, maar daarna alleen maar afnemen, want dan zijn we over de top heen. We moeten vermijden dat we over pakweg 10-20 jaar met onbruikbare, lege schoolgebouwen zitten, dus we moeten nadenken over multifunctionele gebouwen”, zegt Smits.

Ook over het logisch ordenen van het aanbod moet nagedacht worden. “In het secundair onderwijs heb je verschillende studierichtingen. Je zou moeten kijken naar een optimalere verdeling in een gebied, opdat leerlingen binnen een redelijke afstand hun keuzerichting kunnen volgen. Nu bieden scholen vaak dezelfde richtingen aan. Tussen scholengemeenschappen is dus overleg nodig om zoiets te gaan clusteren. En daarnaast moeten scholen ook bekijken aan welke studierichtingen in de toekomst nog behoefte zal zijn.”

Op deze manier verliep onze testOm het scholenaanbod in alle gemeentes in Vlaanderen te testen, namen we drie aspecten onder de loep. Eerst onderzochten we of er in elke deelgemeente een basisschool is. Daarnaast gingen we per gemeente na welke onderwijsniveaus (kleuter-, lager, secundair, hoger en buitengewoon onderwijs) er aanwezig zijn. Ten slotte hielden we rekening met de aantrekkelijkheid van het basisonderwijs: we bekeken hoeveel leerlingen er in elke gemeente wonen versus hoeveel er effectief in die gemeente naar school gaan. Dit werd gebundeld in een score op tien.