Een avond Merkel-Schulz: “Zo scherp zou ik het niet zeggen”

Volgens de peilingen lijkt het hopeloos voor SPD-voorman Schulz. Maar liefst 15 procent gaapt er tussen zijn partij en de CDU van Angela Merkel, die afgetekend op kop staat. Maar toch is Schulz’ kalf nog niet zo hard verdronken als het lijkt, want bijna de helft van de Duitse kiezers is nog onbeslist. En dat beseft Schulz, hij zegt het zelf na minder dan twee minuten: “om de vragen te beantwoorden van zij die twijfelen zijn we hier”. En dus heeft Schulz een duidelijke opdracht: het debat winnen. “Ik ben niet nerveus”, zei hij vooraf, en hij maakte ook een kalme indruk. Merkel ook, trouwens, al is de kanselier niet meteen de gemakkelijkste persoon om emoties van af te lezen.

Het grote probleem voor Schulz: zijn tegenstander heet Angela Merkel, zijn SPD zit samen met die CDU van Merkel in de coalitie en Duitsers zijn als de dood van schreeuwers en schandaalpolitici. En dus zat er maar een ding op: op een subtiele en beschaafde op zoek gaan naar de verschillen. Dat is hem behoorlijk gelukt, maar niet voldoende om het debat te winnen en dus heeft Schulz de facto de avond verloren.

Anderhalf uur bleef het uiterst respectvol. Na de moddergevechten die we het voorbije jaar zagen tussen bijvoorbeeld Trump en Clinton of Le Pen en Macron, leek dit debat bijna televisie uit een ander tijdperk. Persoonlijk aanvallen bleven uit, vroegere aanvallen werden zelfs afgezwakt. Zo beweerde Schulz deze zomer nog dat Merkel de democratie in gevaar brengt, maar tijdens zijn debat van de waarheid klonk het “dat hij deze zin niet meer zo scherp zou herhalen”. Klaar.

Misschien lag aan de vreemde keuze van de moderatoren om zowat de helft van het debat aan het thema “vluchtelingen en integratie” te spenderen terwijl beide partijen het daar eigenlijk zo goed als volledig eens zijn, maar het duurde erg lang voor Schulz zijn eerste prikje uitdeelde. Hij had terloops gezegd dat Merkel “te veel alleen en te weinig in overleg met de Europese collega’s” gehandeld had toen ze “Wir schaffen das” zei, maar tegen Merkels argument dat niet handelen pas echt inhumaan geweest zou zijn, kan je als sociaaldemocraat weinig inbrengen. Maar het eerste punt scoorde hij toch wel na ruim een halfuur. “We moeten de Europese toetredingsonderhandelingen met Turkije stoppen. Dat land is de rode lijn al lang voorbij”. Merkel denkt daar hetzelfde over, maar hij zei het eerst, het felst. Erdogan aanvallen is scoren in Duitsland, dat weet ook Schulz. 

Wat Schulz met Erdogan wel lukte, liep met Trump minder goed. In de campagne lijkt het vaak “om ter hardst tegen Trump”. Voor Duitsers lijkt een leider als Trump nog een net iets grotere nachtmerrie dan voor andere burgers. Schulz zei daarover duidelijk dat hij “geen rol voor Trump ziet in onderhandelingen met Noord-Korea. Dat is eerder iets voor (de in zeer correct Duitsland erg populaire) Justin Trudeau, de Canadese premier, …” Een net iets te open deur die Merkel vlot kon dichtslaan. “Je kan uiteraard de Amerikaanse president niet uitsluiten op het wereldtoneel” klonk het erg Merkeliaans nuchter. En ze voegde er fijntjes aan toe dat ze trouwens nog “vanmiddag met Macron gebeld had”. 

Het was een van de momenten waarop Merkel net iets geloofwaardiger over kwam. Zo probeerde Schulz Merkel ook af te schilderen als de persoon die de Duitsers wil doen werken tot hun zeventigste. “Leugen”, aldus Merkel, “dat staat nergens in mijn programma”. “Oh, maar je hebt je in het verleden vaker niet aan je programma gehouden. Zo beloofde je dat er geen tol zou komen op de wegen en die komt er toch”, aldus Schulz. Waarop Merkel vrij nuchter zei dat ze niet verwonderd was dat hij over die tol begon, met een soort blik van “echt, Martin, gaan we het daarover hebben?”. 

Rimpelloze betrouwbaarheid, daar zijn de Duitsers erg gevoelig voor. Iemand iets in de mond leggen wat niet helemaal klopt of stoere taal spreken die je niet kan waarmaken: daar win je bij onze oosterburen geen verkiezingen mee. Het is de kracht van Angela Merkel, het waren de details waar Schulz net iets te weinig oog voor had. 

Gevolg: alle peilingen wijzen na het debat Merkel aan als overwinnaar, Schulz verloor de avond ‘van de laatste kans’.

Anderhalf uur lang discussieerden twee mensen over politiek, over opvattingen, over een visie. Twee mensen, die volgens de peilingen samen tweederde van de Duitsers kunnen overtuigen. In Duitsland win je of verlies je debatten in stijl, met argumenten, met beleidsonderwerpen. Een overwinning voor een land dat ooit zo worstelde met democratie.