Het ABC van de artificiële intelligentie

“Artificiële intellgentie” is een kunstmatige, niet-menselijke vorm van intelligentie. Een computer, bijvoorbeeld, die op een (schijnbaar) intelligente manier complexe problemen kan oplossen. Of een zelfrijdende auto, die zich een weg baant door het verker zonder ingrijpen van een menselijke chauffeur. 

Wetenschappers maken een onderscheid tussen “zwakke” en “sterke” artificiële intelligentie. Zwakke AI is erg goed in één specifieke taak, bijvoorbeeld schaken of spraakherkenning. Een computer met sterke AI zou meer lijken op een menselijk brein. Elon Musk en Stephen Hawking waarschuwden al voor de gevaren van sterke artificiële intelligentie. Vladimir Poetin sloot zich daar deze week bij aan. Wie de leider wordt in artificiële intelligentie, zal volgens hem over de wereld heersen.

Het woord “chatbot” is een samenvoeging van de woorden “to chat” (babbelen) en “bot” (robot). Een “babbelrobot”, zeg maar. Chatbots zien er nochtans helemaal anders uit dan R2-D2, de sympathieke robot uit Star Wars. Je zal hen eerder tegenkomen wanneer je een aankoop doet op het internet. Steeds meer bedrijven bieden daar de mogelijkheid om live te chatten met een medewerker. Soms is die medewerker een mens van vlees en bloed, soms is het een chatbot die geprogrammeerd is om veel voorkomende vragen te beantwoorden. Misschien heeft u dus ooit al met een chatbot geconverseerd, zonder het zelf te beseffen.

Een “expertsysteem” of “kennisgebaseerd systeem” is een computer die de taken van menselijke experts overneemt.  Denk bijvoorbeeld aan een programma dat, net als een dokter, diagnoses kan stellen. De computer vraagt wat je symptomen zijn, gaat in zijn databank op zoek naar mogelijke ziektebeelden, en komt met een diagnose. Er zijn ook al expertsystemen die juridisch advies geven. Recent nog lanceerde een adviesbureau uit Gent een programma dat eenvoudige juridische vragen beantwoordt. Leally.com is eigenlijk een combinatie van een expertsysteem en een chatbot. Je stelt je vraag via internet en de chatbot geeft automatisch advies.

“Killer robots” of “dodelijke autonome wapens” zijn nieuwe wapensystemen die zelf beslissingen nemen. Ze kunnen doelwitten kiezen en uitschakelen, zònder menselijk ingrijpen. Dat is het grote verschil met drones. Een drone wordt altijd bestuurd door een menselijke operator, een autonoom wapen heeft geen menselijke operator meer nodig om beslissingen te nemen. De meeste van die killer robots zien er niet mensachtig uit, zoals de Terminator uit de sciencefictionfilms. Denk eerder aan een mini-tank op rupsbanden, die uitgerust is met een supercomputer om zelf beslissingen te nemen. 

“Machine learning” of “machinaal leren” is een tak van de computerwetenschap. De naam spreekt eigenlijk voor zich: het gaat over computers die in staat zijn om zelf te leren. Dat klinkt futuristisch, maar waarschijnlijk maak je nu al gebruik van zelflerende computerprogramma’s. Een mooi voorbeeld is Netflix, dat nieuwe series en films suggereert op basis van je kijkgeschiedenis. Ook de populaire GPS-applicatie Waze maakt gebruik van machinaal leren. De app analyseert de reisgegevens van andere gebruikers en suggereert zo de snelste route.

Robots zijn machines die geprogrammeerd zijn om complexe taken uit te voeren. Daarbij denk je misschien spontaan aan Robocop of aan Rosey de Robot, de mechanische meid van de Jetsons. Robots bestaan nochtans al eeuwen. Zo ontwikkelde de Franse uitvinder Jacques de Vaucanson in de achttiende eeuw een mechanische eend, die voedsel kon inslikken en verteren.

Vandaag vind je robots in alle uithoeken van de samenleving. Zo zijn er medische robots die operaties uitvoeren en lasrobots in fabrieken. Er zijn ook al robotstofzuigers en robotgrasmaaiers voor thuisgebruik. Deze week nog stelde een bedrijf uit Leuven een robot voor die zelf aardbeien kan plukken, zonder dat er een steeltje aan blijft hangen.

De term “technologische singulariteit” is uitgevonden door sciencefiction-schrijver Vernon Vinge en werd bekend door het werk van Ray Kurzweil. Eenvoudigweg komt het hier op neer: op een bepaald moment in de toekomst zullen computers “slimmer” worden dan zelfs de slimste ingenieurs; die superslimme computers zullen op hun beurt nòg slimmere computers ontwikkelen, waardoor een soort sneeuwbaleffect ontstaat. Films als The Matrix, Terminator en Ex Machina speculeren wat er zoal kan gebeuren wanneer computers slimmer worden dan mensen. Toch geloven lang niet alle wetenschappers dat het zo’n vaart zal lopen. De singulariteit blijft een controversieel concept.

Mensen zijn biologische wezens. We zitten gevangen in een lichaam, dat langzaam verslijt en dat onherroepelijk ooit zal sterven. Onze hersenen en ons lichaam bepalen wat we wél en wat we niét kunnen. Transhumanisten geloven dat we al die biologische beperkingen op termijn zullen kunnen overstijgen, met de hulp van technologie. Denk aan protheses die beter zijn dan het origineel, of aan manieren om onze hersenen te manipuleren zodat we gelukkiger of slimmer worden. Op termijn zullen wezens ontstaan die je nog het best kan omschrijven als post-mensen. Yuval Noah Harari, auteur van “Homo Deus”, stelt zelfs dat mensen halve goden zullen worden.

Watson is een supercomputer, ontwikkeld door IBM en genoemd naar Thomas J. Watson, de oprichter van IBM. Watson is gespecialiseerd in het beantwoorden van in spreektaal gestelde vragen. Vraag je aan Watson “Wie is de slimste mens ter wereld?”, dan gaat Watson graven in boeken, tijdschriften, encyclopedieën, databanken of gewoon op het internet. Het antwoord is allicht niet Gilles van Bouwel of Tom Waes, maar een naam waar je nog nooit van gehoord hebt. Watson kan ook zelf de betrouwbaarheid van zijn antwoorden evalueren. 

“Zelfrijdende” of “zelfsturende” auto’s zijn in staat om je naar een andere plaats te brengen, zonder menselijke tussenkomst. Je hoeft dus niet meer zelf te sturen en kan rustig achterover leunen. Op dit moment zijn er nog geen volledig zelfrijdende auto’s op onze wegen, al zal dat niet lang meer duren. Bedrijven als Google en Tesla investeren volop in deze nieuwe technologie. Volvo test zelfrijdende vuilniswagens, die vuilnisbakken kunnen ophalen en leegmaken, zonder menselijke tussenkomst.