Ik zit aan mijn bureau, op de wetenschapsredactie van de VRT. Ik start de timer op mijn smartphone en sluit de ogen. Mijn doel: één minuut luisteren naar de geluiden rondom mij. Het begint met flarden van een gesprek over een orkaan in de Caraïben. Meteen daarna: voetstappen van een gehaaste collega. Het zachte geroezemoes van de onlineredactie. Iemand die net iets te stevig op zijn toetsenbord ramt. Het zachte klikje van een computermuis. Weer iets over een orkaan. Een vloek. Plots een streepje muziek uit een montagekamer, maar dat ebt na een paar seconden weer weg. En dan hoor ik eindelijk het biepje van de timer.

Mijn conclusie, na één minuut luisteren: het is hier nòg minder stil dan ik al dacht. Dat wil wat zeggen, want de geluidsoverlast op de redactie ergert mij al jaren. Enkel tijdens een sanitaire stop is het even helemaal stil. En zelfs dan.

Het ligt natuurlijk niet aan de VRT. Ook veel andere bedrijven hebben tegenwoordig “landschapsbureaus”. Mensen zitten dan samen in één grote ruimte, vaak aan lange tafels, altijd zonder veel privacy. Je kan wel een paar dikke woordenboeken gebruiken om je terrein af te bakenen, maar het blijft behelpen. En je hoort echt àlles.

Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat landschapsbureau’s nefast zijn voor het welbevinden van werknemers. Die kunnen zich moeilijker concentreren, ergeren zich vaker en zijn minder productief. Volgens één studie hebben mensen na drie uur in een landschapsbureau zelfs meer stresshormonen in hun bloed.  Mensen die in landschapsbureaus werken zijn ook vaker ziek. “Er zijn studies die aantonen dat lawaai inwerkt op hart- en bloedvaten,” zegt professor arbeidsgeneeskunde Lode Godderis. “Geluid heeft echt fysieke effecten. En niet alleen voor mensen die naast een luchthaven wonen, ook voor kantoorwerkers.”

Lawaai is dus niet onschuldig. Maar waar ligt de grens? Wanneer verandert ‘een beetje geluid’ in ‘storend lawaai’? Het antwoord op die vraag verschilt van persoon tot persoon, al wordt 35 decibel vaak genoemd als bovengrens voor kantoorwerkers. Om u een idee tegeven: 30 decibel is ongeveer zo luid als zacht gefluister, 40 decibel is een kabbelend beekje of het zoemen van een oude computer.

Ik wil weten hoe luid (of stil) het nu écht is op mijn werkplek. Om dat objectief te meten, gebruik ik een professionele geluidsmeter, al kan het ook met een app op je smartphone. Ik begin mijn onderzoek op mijn eigen redactie. Het gemiddelde volume schommelt daar rond 45 decibel, met pieken tot 65 decibel wanneer collega Luc een verhaal begint over fijnstof. Veel hoger, dus, dan de 35 decibel die optmaal is volgens experts.

Op naar de Journaal-redactie, dan. Daar meet ik gemiddeldes rond 50 decibel. In het atelier, waar de decors voor VRT-programma’s gemaakt worden, is het pas écht luid. Wanneer technisch tekenaar Niel de CNC-machine bedient, meet ik meer dan 80 decibel. “Dat valt nog goed mee,” zegt Niel zelf. “Ik gebruik enkel een koptelefoon wanneer ik de lintzaag gebruik. Die maakt nog veel meer lawaai.”

Niet iedereen heeft het even moeilijk met lawaai op het werk. Introverte mensen hebben doorgaans meer last van achtergrondgeluid dan hun extraverte collega’s. Bij één studie moesten proefpersonen puzzels oplossen. Ze werden ondertussen blootgesteld aan willekeurige geluiden. De introverte proefpersonen verkozen zachter achtergrondgeluid dan extraverte proefpersonen. Wanneer het geluid een bepaald niveau oversteeg, gingen hun prestaties sterk achteruit. De extraverte deelnemers presteerden beter bij wat hogere geluidsvolumes.

Collega Dieter Ceustermans, eindredacteur van Terzake en zelfverklaard introvert, kan erover meespreken. “Jarenlang heb ik rondgelopen met een schuldgevoel,” vertel hij. “Ik werd echt ziek van al dat lawaai. Het was letterlijk een aanslag tegen mijn lijf en mijn geest. Op de koop toe dacht ik dat het allemaal aan mij lag. Dat anderen er beter tegen konden. Tot ik die studies over introvertie en extravertie ontdekte."

Tegenwoordig draagt Dieter een koptelefoontje dat storende geluiden kan wegfilteren. En soms luistert hij naar muziek of naar natuurgeluiden. “Zo kan ik mij terugtrekken in mijn eigen universum. Al vinden sommige collega’s dat blijkbaar vreemd. Vorige week heb ik ontdekt dat ze mij hier ‘de Noise Blocker’ noemen.”

Net als Dieter verlang ik naar een werkplek waar ik in stilte ongestoord kan werken. Maar té stil hoeft het ook niet te zijn. Te veel lawaai maakt ziek, maar absolute stilte is ook geen pretje. Ingenieurs van Microsoft bouwden twee jaar geleden de stilste ruimte ter wereld, diep onder gebouw 87 van de Microsoft-campus in Redmond, Washington. Het is er zo stil dat je het kloppen van je eigen hart kan horen. Je hoort er het kraken van je gewrichten en het geborrel in je darmen. De meeste mensen vinden die totale stilte bijzonder onprettig en willen na een paar minuten weer snel naar buiten. Langer dan een uur houdt niemand het vol.

De 'sweet spot' ligt dus, zoals wel vaker, ergens in het midden. In een rustig café, bijvoorbeeld, waar je enkel gestoord wordt door een zacht muziekje en wat geroezemoes. Wetenschappers van de Universiteit van Illinois ontdekten dat proefpersonen creatiever waren in een café dan in een stille ruimte. Japanse wetenschappers ontdekten dan weer dat gesprekken van collega’s ons meer uit onze concentratie halen dan geluiden in een café. Ik maak het voornemen voortaan wat vaker op café te werken, al zal ik eerst nog mijn chef moeten overtuigen. 

Ik ga ook op zoek naar een plek op de redactie waar het wél aangenaam werken is. Niet te luid, niet te stil. Ik probeer eerst de ‘stille ruimte’ van de nieuwsdienst, een leeg vergaderlokaal met een lange tafel en witte muren. Ja, het is er stil, maar er zijn geen ramen en het lokaal ademt een saaie dufheid. Een half uur hou ik het hier uit, langer niet.

Na lang zoeken vind ik dan toch de ideale plek: een oude sofa in een verre uithoek van de nieuwsdienst, pal achter het bureau van ombudsman Tim Pauwels. Ik heb er zicht op drie cactussen, een magnolia en een brandblusser. Maar het geluid schommelt er tussen 30 en 40 decibel, ideaal volgens professor Godderis.

• Maak afspraken met collega’s. Je kan bijvoorbeeld overeen komen dat telefoongesprekken enkel nog gebeuren in een vergaderlokaal. Idem voor gesprekken.
• Gebruik oordopjes of “noise canceling headphones”. Je kan ook een koptelefoon opzetten, maar dan zonder geluid. De koptelefoon filtert geluiden weg en zorgt er voordat mensen je minder snel zullen aanspreken.
  
• Zoek een rustig plekje op werkvloer. Je kan bij je zoektocht gebruik maken van een smartphone-app die de geluidssterkte meet. Kies een plek waar het gemiddelde geluidsniveau rond 35 decibel schommelt.