Wat is stikstofdioxide en wat doet het met onze gezondheid?

"Luchtvervuiling" is een term die veel facetten omvat. Er is koolstofdioxide (CO2, vooral in verband gebracht met de opwarming van de aarde), zwaveldioxide (SO2, de verzuring van het milieu), fijn stof en roet (PM 10 en PM 2,5, ultrafijne deeltjes in de lucht die diep in onze longen doordringen),... In zijn juridische procedure tegen de Vlaamse overheid focust Greenpeace vooral op stikstofoxiden (NOx), en meerbepaald stikstofdioxide (NO2).

Stikstofoxiden (NOx) is een verzamelnaam voor de chemische verbindingen tussen enerzijds stikstof (N) en zuurstof (O). Ze ontstaan bij de verbranding van brandstoffen op een hoge temperatuur. In eerste instantie gaat het om stikstofmonoxide (NO). Dat heeft geen lange levensduur in de atmosfeer en is op zich ook niet schadelijk voor onze gezondheid. Behalve als het reageert met onder meer zuurstof (O2) en ozon (O3).

Een van de "bijproducten" die daaruit ontstaat, is stikstofdioxide (NO2). Een bruinrood gas, het ruikt slecht, het irriteert, het overleeft in de atmosfeer, en het berokkent wél schade aan mens en milieu.

Europa heeft grenswaarden en alarmdrempels voor NO2 opgesteld (Europese richtlijn 2008/50/EG) waaraan de lidstaten zich moeten houden.

Grenswaarde voor de bescherming van de gezondheid

• Blootstelling gedurende 1 uur: maximaal 200 microgram per kubieke meter (een grens die maximaal 18 keer per jaar overschreden mag worden)
• Blootstelling gedurende 1 jaar: 40 microgram per kubieke meter
   

Alarmdrempel

• Blootstelling gedurende 3 opeenvolgende uren: maximaal 400 microgram per kubieke meter

Belangrijk om te weten is dat de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) dezelfde richtlijnen hanteert, maar op één punt wel strikter is: de grenswaarde van het uurgemiddelde van 200 microgram per kubieke meter mag niet overschreden worden. De richtlijnen van de WHO zijn niet bindend.

Het opstellen van waarden en alarmdrempels kunnen doen vermoeden dat er een bepaalde grens is vanaf wanneer NO2 schadelijk is voor de gezondheid. Meer en meer wetenschappers wijzen dat af. Op basis van verschillende onderzoeken concluderen ze dat er geen "gezonde ondergrens" voor NO2 is. Met andere woorden, er is geen minimumwaarde waarbij NO2 "veilig" is.

Dat is ook waar Greenpeace naar verwijst in haar juridische procedure en wat naar boven komt in het onderzoek dat het door het Zwitserse Instituut voor Tropische Geneeskunde en Volksgezondheid liet uitvoeren. Onze gezondheid ondervindt de effecten al vanaf veel lagere waardes dan wat Europa voorschrijft. Hoe minder in de lucht, hoe beter, zegt de milieu-organisatie.

De effecten van met stikstofdioxide vervuilde lucht op onze gezondheid zijn niet mis. "Als we met NO2 vervuilde lucht inademen, dan komt een deel van de NO2 via de longblaasjes in ons lichaam terecht", verklaart professor Tim Nawrot, milieu-epidemioloog aan de UHasselt. "In de longen zelf kan NO2 allerlei ontstekingen veroorzaken en tot kortademigheid en astma leiden. Ook hart- en vaatproblemen behoren tot de mogelijke gevolgen."

"Recente studies wijzen zelfs op een mogelijk verband tussen een hoge blootstelling aan NO2 en de ontwikkeling van dementie," voegt professor Nawrot er nog aan toe. "Algemeen kan je stellen dat een hoge en langdurige blootstelling aan stikstofdioxide 9 maanden van je leven kan kosten. Er zijn maar weinig andere stoffen die zulke impact op de volksgezondheid hebben".

Hoewel er geen harde bewijzen zijn voor een oorzakelijk verband, lijken kinderen die veel blootgesteld worden aan stikstofdioxide kleinere longen te ontwikkelen. Ook zouden ze, als ze aan astma lijden, heviger aanvallen hebben. Kinderen van moeders die in een sterk met NO2 vervuilde omgeving leven, zouden bij geboorte ook een lager gewicht hebben.