"Advocaten verrijken zich via bewindvoering"

Een bejaarde vrouw die geen slaapkleed kan kopen omdat haar bewindvoerder daarvoor geen geld wil geven. Een hoeve die al generaties in de familie zit en zonder medeweten van de bewoner, die in het ziekenhuis ligt, te koop staat. Zijn familie heeft geen weet van de verkoop tot ze erover leest in de krant. Kunstwerken die uit huizen worden weggehaald op vraag van een vrederechter en een bewindvoerder. Het zijn maar enkele van de tientallen voorbeelden die voormalig vrederechter Jan Nolf verzamelde over de flagrante fouten bij bewindvoering.

Meer dan 100.000 mensen onder bewindvoering

Voor wie zijn eigen belangen niet meer kan beredderen, kan er een zogenaamde bewindvoerder worden aangesteld. Deze regeling wil de betrokkene beschermen tegen zichzelf, zodat hij bijvoorbeeld geen geld uitgeeft dat hij niet bezit, maar ook tegen misbruik van anderen. Op 1 maart van dit jaar stonden er in ons land 104.418 personen onder bewindvoering. Recentere cijfers zijn er niet. De aanstelling van een bewindvoerder gebeurt door een vrederechter, en het kan gaan om een professional of een particulier. Bij de professionelen gaat het om een jurist, bij de particulieren om iemand uit de naaste omgeving, meestal een familielid.

Daar knelt volgens erevrederechter Nolf het schoentje. "In 2013 kwam er een nieuwe wet en die riep op om voorrang te geven aan familie als bewindvoerder", schrijft hij in een opiniestuk op VRTNWS. "Logisch, want die staan het dichtst bij de beschermde persoon. Toch blijft het klachten regenen over vrederechters die bevriende advocaten aanstellen. Die kunnen hier immers een aardige duit mee verdienen." Hoe vaak de bewindvoering wordt toegewezen aan familie of vrienden en hoe vaak een advocaat de honneurs mag waarnemen, daarover zijn er geen cijfers te vinden.

"Er zijn circuits ontstaan van advocaten, vastgoedmakelaars en vrederechters die zich via bewindvoeringen verrijken", zegt ook sp.a-voorzitter John Crombez. Begin 2014 diende de socialist, toen nog staatssecretaris, een klacht in tegen een vrederechter in Oostende. De zaak werd net voor de zomer een eerste keer behandeld in de rechtszaal. "Die vrederechter is meteen op non-actief gezet. Het leek om een respectabel persoon te gaan, maar eigenlijk maakte hij deel uit van een dievenbende."

'Mocht het mijn grootmoeder zijn, wat zou ik dan doen?'

Vincent Bertouille, vrederechter in Vorst, geeft altijd voorrang aan de familie wanneer zij de voorlopige bewindvoering vraagt. "Wanneer er ruzie is in de familie, dan maak ik een uitzondering en stel ik een advocaat aan. 'Mocht het mijn eigen grootmoeder zijn, wat zou ik dan doen?' Dat vraag ik mij altijd af." 

De Brusselaar wijst er wel op dat het zwaar werken is met particulieren. "Een advocaat verstaat nu eenmaal de juridische taal. De wetgeving is ook ontzettend gecompliceerd. Het kan dan ook niet anders of er gebeuren soms fouten in de 100.000 bewindvoeringen in ons land. Waarmee ik die uiteraard niet wil goedpraten. Als de verhalen over Oostende kloppen, dan zak ik door mijn stoel."

Renovatie van de wet uit 2013

In januari 2016 schreven meer dan 50 organisaties uit de zorgsector een open brief aan justitieminister Koen Geens (CD&V) en de magistratuur over de manke toepassing van de nieuwe wet. Een jaar later werd er een meldpunt over bewindvoering opgericht.

Geens kondigde midden februari 2016 al aan dat hij de drie jaar oude wet gaat herschrijven, maar dat werk is nog niet afgerond. De kosten en erelonen van de bewindvoerders zullen ook worden vastgelegd in een Koninklijk Besluit. "Momenteel hanteert men per gerechtelijk kanton een andere bezoldiging", zegt Siegild Lacoere, woordvoerder van de justitieminister. "Die verschillen zullen verdwijnen, wat het vertrouwen in de bewindvoerders moet vergroten. Wij beseffen dat het heel wat tijd kost om de wet aan te passen, maar wij consulteren veel belangengroepen." 

Voormalig vrederechter Nolf weet niet of die renovatie van de wet veel zal uithalen: "Niet de regels moeten veranderen. Wel de mentaliteit binnen justitie."