Ex-undercoveragent schrijft een boek: "Het waren de beste jaren van mijn leven"

Wie wil weten in wat voor hachelijke situaties een undercoveragent kan terechtkomen, kijkt naar The Departed. Jack Nicholson, voor de gelegenheid Frank Costello, the leader of an Irish-American criminal gang, haalt zijn neus op voor de ogen van Leonardo DiCaprio. 

Leonardo DiCaprio, alias Billy Costigan, een undercoveragent die infiltreerde in de criminele bende, kan niet veel anders doen dan in de verbale tegenaanval te gaan.  

Het is Amerikaanse cinema van de bovenste plank maar het is
ook nog ’s levensecht. Dat beweer ik niet, dat zegt Alpha 022. Alpha 022 werkte zeven jaar als undercoveragent bij de federale politie en publiceert daarover nu een boek dat, hoe kan het ook anders met zo’n onderwerp,  leest als spannend verhaal. 

Een mooie zomernamiddag op een terras van een Antwerps café
in de schaduw van de kathedraal.

‘Emmanuel?’
-Ja.
'Aangenaam, Dirk Leestmans, VRT.’

Zijn echte naam kende ik niet, zijn telefoonnummer kreeg ik niet. De afspraak liep via derden. Aanstellerij, gecultiveerde geheimzinnigheid of terechte bezorgdheid voor zijn privacy, sterker, zijn leven? De man is immers tien jaar geleden al uit het vak gestapt. Wat heeft hij nog te vrezen?
‘Oh, ik denk dat sommige mij nog steeds liever dood dan levend zien.’ Later zal hij zeggen dat zijn achterdocht misschien wat overdreven is. ‘Toegegeven, ik ben misschien wat paranoïde.’ Als dat laatste het enige is wat hij overhield aan zijn undercoverwerk, valt het nog mee.

Acht jaar geleden schreef undercoveragent Alpha 020 ook al een boek. Kris Daels, alias Alpha 020, deed het in tegenstelling tot Alpha 022 open en bloot, maar moest wel een paar pogingen incasseren om de publicatie van zijn boek tegen te houden.

Daels werd vervolgd voor het lekken van politiegeheimen. Die vervolging was merkwaardig genoeg  enkel gebaseerd op het strafwetartikel 458 (het bekendmaken van geheimen die hem zijn toevertrouwd in de uitoefening van zijn functie), niet voor het publiceren van een boek. Zodoende vermeed men de kwalificatie ‘drukpersmisdrijf’ met (theoretisch) een (mediatieke) assisenzaak tot gevolg. Nu werd de zaak in eerste aanleg achter gesloten deuren behandeld omdat, dixit het parket, de veiligheid van de staat in het gedrang was.

Hoe dan ook, zowel de correctionele rechtbank van Dendermonde als het hof van beroep van Gent spraken de man volledig vrij. Het hof motiveerde dat een (ex-) undercoveragent weliswaar drager is en blijft van het beroepsgeheim maar oordeelde dat de gepubliceerde informatie algemeen bekend was of makkelijk terug te vinden via publieke bronnen. De rechters oordeelden dat er geen vertrouwelijke politionele technieken werden onthuld. Kris Daels had aan de hand van “algemeen bekende informatie over undercoveroperaties een verhaal geconstrueerd dat op essentiële punten bestond uit fictieve gegevens en omstandigheden.” 

Met deze rechterlijke beslissing in het achterhoofd is het twijfelachtig dat ook Alpha 022 zich zal moeten verantwoorden voor de rechtbank.  Hoewel hij over enkele casussen bijzonder concreet is. Bijvoorbeeld over de zaak-Claudy Pierret. 

Claudy Pierret werd in de zomer van 2011 veroordeeld tot 20 jaar cel. Zestien jaar lang zochten speurders tevergeefs naar bewijzen voor de sadistische moorden op Marie-José De Nocker (1995) en Yolanda Prinsen (1998),  waarvan ze de man verdachten. Dat het finaal wel gelukt is hem te laten veroordelen, mag mee op het conto van Alpha 022 geschreven worden. In zijn boek beschrijft hij gedetailleerd hoe hij infiltreerde in de kringen rond Pierret, hoe hij vriend werd (al is dat in eerste instantie vooral een toogvriendschap) en hoe hij systematisch het vertrouwen van zijn target won. 

Alpha 022 en het undercoverteam achter hem startten met enig gevoel voor humor en knipoog naar Hannibal Lecter (uit ‘The silence of the lambs’) de operatie ‘Dannibal’. Een jaar lang worden kosten noch moeite gespaard om de man te ontmaskeren. Alpha 022 moest daarvoor vooral veel Palm drinken, eroticabeurzen bezoeken en samen met een collega-undercoveragente zelf een pornofotoshoot draaien in Amsterdam. En dat alles om het vertrouwen te winnen van het target. Kosten voor de belastingbetaler: 1.000 euro. 

Achteraf zal Pierret op zijn proces zeggen dat hij ‘rook dat het flikken waren’ maar in het boek staat uitvoerig beschreven dat Pierret behoorlijk wantrouwig was. 

Maar de ware prijs voor het undercoverwerk wordt toch vooral betaald door de undercoveragenten zelf. Het is een job die bijzonder intensief is en die vraagt dat agenten tot vijf levens tegelijk kunnen leiden. Zij leven op het scherp van de snee en moeten bijzonder koelbloedig blijven in elke levensbedreigende situatie. “Je kan 101 scenario’s bedenken maar gegarandeerd dat het in werkelijkheid scenario 102 wordt. Ik heb vooral veel te danken aan mijn improvisatievermogen”, zo zegt Alpha 022. 

Maar hoe spannend zijn job ook mocht zijn, hij eiste wel een zware tol: een alcoholverslaving, problematisch pillengebruik (met incontinentie en impotentie tot gevolg), drie huwelijken, een gebroken (maar ook herstelde) band met zijn kinderen, zelfmoordgedachten, nachtmerries tot op de dag van vandaag.  

Alpha 022 bleef altijd wel aan de juiste kant van de lijn staan. Hij moest tientallen verleidingen weerstaan en hij deed het. Dat laatste kan niet van elke undercoveragent gezegd worden. “Een ex-collega verkoopt nu gestolen auto’s in het buitenland, een andere zorgt voor de beveiliging van een maffiabaas.”

Zo lovend Alpha 022 spreekt over zijn begeleiding tijdens het werk, zo streng is hij voor de periode erna. “Als je werk bij het undercoverteam erop zit, laten ze je vallen als een baksteen. Je staat er plots alleen voor, want je bent niet meer nuttig.” 

Velen voelen zich geroepen om undercoverwerk te doen, weinig zijn uitverkoren.  De rekrutering en selectie zijn bijzonder streng. De generatie na Alpha 022 heeft het bijkomend probleem dat ze haast allemaal al een publieke identiteit hebben op allerlei sociale platformen. Anderzijds moeten hun aliassen niet alleen verpersoonlijkt worden tijdens de infiltraties, ze moeten ook parallel geconstrueerd worden in de virtuele realiteit. 

Alpha 022 leidde jarenlang een ongemeen spannend leven maar betaalde daarvoor ook een hoge prijs. En toch overheerst een bepaald gevoel. “Maandenlang undercover zijn, keer op keer op je hoede zijn dat je je zelf niet verraadt, en dan een operatie succesvol kunnen afronden: het is een cliché, maar het is inderdaad beter dan klaarkomen. (…) Het waren de beste jaren van mijn leven. Ik zou het zo opnieuw doen.”