Waar is het gezond verstand van Frankrijk toch naartoe?

In Nice werd een moslima die lag te zonnen geverbaliseerd door vier gewapende agenten. Ze werd tevens gedwongen zich deels te ontkleden. In Cannes werd een moslima met louter een hoofddoek op eveneens geverbaliseerd. De boete voor het dragen van een hoofddoek op het strand in Cannes bedraagt 11 euro. Dat de vrouw in Cannes zelfs niet van plan was te zwemmen bleek irrelevant voor de agenten. Ze lazen de moslima een deel van de verordening voor waarin sprake is van een verplichting aangepaste kledij te dragen aan het strand.

Op de vraag van de dame wat als aangepaste kledij wordt beschouwd, antwoordde de agent dat als ze haar hoofddoek als bandana om deed ze mocht blijven liggen op het strand. Het is héél ver gekomen wanneer agenten worden ingeschakeld om met dit soort groteske machtsvertoon vrouwen publiek te vernederen.

Ik ben geen voorstander van de boerkini. Ik geloof wel in het recht van elke vrouw om voor zichzelf uit te maken hoe ze zich wil kleden. Telkens krijgen we te horen dat de lekenstaat, die de gelijkheid tussen de burgers zou garanderen, vereist dat elke uiting van geloof in de publieke ruimte beperkt blijft - in extremis zelfs verboden wordt.

De ongelooflijk misvormde weergave van de historische laïciteit is verbazingwekkend. Het doet me denken aan het debat dat voorafging aan de bijna mythische Franse wet van 1905 tussen Aristide Briand en Maurice Allard - allebei socialistische vrijdenkers - die het seculiere karakter van de staat definitief bevestigde. Briand verweet Allard dat hij de staat ten dienste van de vrijzinnigheid wilden zetten zoals de Franse staat ten dienste was het christendom in de eeuwen voordien. Met andere woorden dat de staat een nieuw dogma zou dienen, met name de vrijzinnigheid, ten koste van gelovigen.

De echo van die kritiek klinkt nu loeihard in een verdeeld Frankrijk dat onder een uitermate zwak leiderschap het hoofd moet bieden aan de concrete gevolgen van de globalisering en de gevolgen van geopolitieke conflicten in het bijzonder.

Vrouwenstemrecht

De Franse laïciteit mag, net als eender welk andere ideologie, niet geïdealiseerd worden. Net als andere gedachtestromingen heeft ze gefaald wat de ontvoogding van de vrouw betreft. Schoolvoorbeeld daarvan is het feit dat de Franse vrouw een eeuw langer dan de Franse man heeft moeten wachten op stemrecht omdat de vrijzinnige elite vond dat de vrouw intellectueel niet in staat was om zich van de kerk los te weken en voor zichzelf te denken.

Nooit heeft de Franse overheid na de goedkeuring van de wet van 1905 vermanend opgetreden toen de Poolse, Italiaanse of Spaanse inwijkelingen met hun katholieke processies door de straten van Frankrijk trokken met alles erop en eraan. Nooit was er sprake van communautarisme toen katholieke inwijkelingen eigen katholieke kranten, scholen en culturele gewoonten openlijk onderhielden.

De wet van 1905 was een wet bedoeld om de individuele vrijheid van expressie van het individu te maximaliseren. Nooit was ze bedoeld om dat recht te beknotten. Nooit zou het in het hoofd van de auteurs van de wet opgekomen zijn om een vrouw die aan het strand ligt te verbaliseren omdat ze te veel kleding draagt.

Wie de Franse politieke geschiedenis een beetje kent, weet dat je in het Franse parlement volksvertegenwoordigers had die in soutane deelnamen aan de debatten. De alom gerespecteerde oerkatholieke priester Pierre zetelde in soutane van 1945 tot 1951. Hetzelfde geldt voor de oerkatholieke Félix Kir, die als burgemeester van Dijon en als parlementair (1953-1967) nooit zijn habijt aflegde.

Neen, de geschiedenis van Frankrijk is té rijk aan voorbeelden van pragmatisme en gezond verstand wat het seculiere karakter van de staat betreft. Het land dat ooit kampioen was in het strijden voor de mensenrechten is nu een slechte karikatuur van diens grootse verleden geworden. De Franse laïciteit versie 2016 kan niet anders dan de interne identitaire conflicten aanwakkeren en de radicalisering op de spits drijven.