Koerdisch referendum kan niet alleen Irak, maar ook de hele regio doen daveren
De Koerden in Irak kiezen vandaag in een onafhankelijkheidsreferendum of ze zich losscheuren van de rest van Irak. De vraag die de Koerden op hun stembiljet te zien krijgen, is
eenvoudig: "Wil je dat de Koerdische regio en de gebieden waar hoofdzakelijk Koerden wonen onafhankelijk worden?" Het antwoord kan niet alleen Irak, maar mogelijk de hele regio doen daveren.
Wordt het een JA?
Alle waarnemers gaan ervan uit dat het een overweldigende "ja" wordt. Bij een niet-bindend referendum in 2005 was dat het antwoord van 95 procent van de stemgerechtigden.
Al sinds het uiteenvallen van het Ottomaanse rijk zijn de Koerden uit op een eigen staat. Ze beschouwen zichzelf als een eigen volk met een eigen Koerdische cultuur en een eigen taal.
Tijdens de jaren 70 kregen de Koerden in Irak voor het eerst wat autonomie. Tijdens de Irak-oorlog kozen de Koerden de kant van Amerika tegen de Iraakse dictator Saddam Hoessein. Ze kregen de facto autonomie toen Amerika een no-fly zone instelde boven Koerdisch gebied in Irak.
Een "ja" vandaag ligt in de lijn van die lange zoektocht naar een eigen onafhankelijke staat.
Wie is tegen?
Behalve de Iraakse Koerden is iedereen tegen het referendum. De Iraakse regering dreigt met een militaire interventie mocht het referendum tot geweld leiden. Volgens het Iraakse hooggerechtshof is het referendum niet in lijn met de grondwet.
Behalve de Koerden is eigenlijk iedereen tegen het referendum
Buurlanden zoals Turkije en Iran, elk met een eigen Koerdische minderheid vrezen dat de onafhankelijkheid van de Koerden in Irak zal overslaan tot bij hen. Amerika steunt de Koerden in de strijd tegen terreurgroep IS, maar wil dat de Koerden overleggen met de regering in Bagdad. Dat is ook de positie van de VN. Rusland en Israël zijn dan weer voorzichtig voor Koerdische onafhankelijkheid. Voor Israël kan een onafhankelijk en gematigde Koerdistan een nieuwe niet-Arabische bondgenoot zijn in het Midden-Oosten.
In de Koerdische regio zelf vrezen minderheden als christenen, Arabieren en jezidi dat ze nog meer gediscrimineerd zullen worden in een nieuw Koerdistan. Ondernemer Shaswar Qadir leidt de oppositie tegen het referendum. Volgens hem is het referendum een afleidingsmanoeuvre van Koerdisch president Barzani, die volgens de grondwet al lang had moeten aftreden. Volgens de tegenstanders van het referendum zoekt hij een bliksemafleider voor de slabakkende economie sinds de olieprijzen zijn gezakt.
Wie mag stemmen?
In het Midden-Oosten leven zo’n 30 miljoen Koerden, onder wie 6 miljoen in het noorden van Irak. Het referendum geldt alleen voor de Koerden in Irak. Verwacht wordt dat er 900.000 hun stem zullen uitbrengen. Sinds het ineenklappen van terreurgroep IS in Irak hebben Koerdische milities heel wat betwist gebied veroverd.
Spannend wordt het zeker in olierijk Kirkuk
Spannend zal het zeker worden in Kirkuk, een verdeelde stad, waar de Koerden nu de overmacht hebben. Kirkuk ligt in een erg olierijke streek en dus wil Bagdad die stad zeker niet opgeven aan de Koerden. Bagdad stuurde de voorbije weken extra soldaten naar de regio van Kirkuk.
Boedelscheiding of vechtscheiding?
Irak voorziet grondwettelijk geen systeem voor een boedelscheiding. In de praktijk hebben de Koerden in Irak wel al jarenlang een eigen regering met een eigen president en een eigen Koerdische administratie. De regio is de facto onafhankelijk een heeft een eigen politie en veiligheidsdiensten en een leger.
Wel is niet duidelijk wat met de verdeling van de olie-inkomsten moet gebeuren. Mocht het Koerdische deel van Irak op eigen benen komen te staan zal het in de top tien van de olie-exporterende landen komen te staan.
Omringende landen zoals Iran en Turkije dreigen met economische sancties. Tot nu toe waren de relaties tussen de Iraakse Koerden en Turkije vrij goed. Zo wordt de Koerdische olie via een pijplijn die via Turkije loopt geëxporteerd. Als Turkije daar de kraan toedraait verliest de Koerdische regio een groot deel van zijn inkomsten.
Als de Koerden in Irak voor onafhankelijkheid kiezen zullen vroeg of laat gesprekken moeten plaatsvinden tussen Erbil en Bagdad. Mogelijk komt er een compromis uit de bus waarbij Koerdistan een deel van Irak blijft, maar waarbij ze hun territorium kunnen uitbreiden met olierijke gebieden.
De Koerdische president Massoud Barzani (71) verklaarde intussen op de Koerdische televisie dat het zijn droom is om te sterven in een onafhankelijkheid Koerdistan.
Kortom: met een "ja" openen de Koerden in Irak een onafhankelijkheidsdeur die velen in de regio liever gesloten hadden gehouden. Het wordt uitkijken of de boedelscheiding in Irak niet uitmondt in een vechtscheiding.