Is Europa klaar voor de digitale toekomst of helemaal niet?
De Europese staatshoofden en regeringsleiders houden vandaag een “Digitale Top” in Tallinn, de hoofdstad van Estland. Europa dreigt hopeloos achterop te geraken in de digitale revolutie die wereldwijd aan de gang is.
De digitalisering zet nu al de wereld op zijn kop. De industriële revolutie in de 19de eeuw maakte van Europa een koploper in de wereld. Die voorsprong raakt Europa stilaan kwijt. Niet alleen door de economische groei op andere plaatsen in de wereld. Maar ook omdat de Europese industrie en samenleving niet klaar zijn voor de digitale transformatie.
De ambitie van de Digitale Top in Tallinn is om een omslag te maken, tegen 2025.
De regeringsleiders trekken een hele dag uit om over de digitale toekomst van Europa te spreken, en zoiets gebeurt niet vaak. “Het feit dat de top plaatsvindt, is al een succes”, zegt een hooggeplaatste diplomaat. “Dit onderwerp verdient evenveel aandacht als de toekomst van de eurozone”. Een verwijzing naar de aandacht die er deze week ging naar de speech van de Franse president Emmanuel Macron.
“Het feit dat de top plaatsvindt, is al een succes”, zegt een hooggeplaatste diplomaat.
De uitdagingen zijn inderdaad groot. Grote technologiebedrijven, die nog niet zo lang geleden zijn opgericht, staan nu al in de top 20 van de grootste bedrijven (qua beurswaarde) ter wereld. Maar: er zijn er geen Europese bedrijven bij, maar vooral Amerikaanse (Apple, Facebook, Amazon, …) en Chinese.
Ook bestaande bedrijven staan voor een tijdperk van verandering. De auto-industrie zal er bijvoorbeeld helemaal anders uitzien door de komst van zelfrijdende auto’s (gaat iedereen nog een auto willen bezitten, of liever een delen ?).
De muziekindustrie maakt de transformatie al lang mee. Internet en sociale media zorgen in de klassieke media voor een waar slagveld. Uber, Airbnb en gelijkaardige platformen zorgen voor gelijkaardige schokgolven. Robots zullen meer en meer taken van mensen kunnen overnemen, met alle gevolgen voor de arbeidsmarkt.
En hoe gaat de overheid aan inkomsten geraken, met internetbedrijven die overal aanwezig zijn maar (bijna) nergens belastingen betalen? Om nog maar te zwijgen over de kwetsbaarheid van die nieuwe wereld voor nieuwe vormen van criminaliteit (zoals hackers die van op afstand computers blokkeren in ruil voor losgeld) of zelfs oorlogsvoering (platleggen van elektriciteitsvoorziening door een buitenlandse mogendheid).
“Alleen trouwen, scheiden, en een huis (ver)kopen kan niet digitaal in Estland”, is de boutade.
Dat de top in Tallinn plaatsvindt, is geen toeval. Estland is sinds 1 juli gedurende 6 maanden voorzitter van de Europese Unie, en heeft van dit thema één van zijn prioriteiten te maken. Estland wil zichzelf ook als voorbeeld tonen.
Toen het zich in 1991 losscheurde van de Sovjet-Unie en onafhankelijk werd, koos het er snel voor om in te zetten op de mogelijkheden die het internet en informatica gaven. De Estste overheid koos voor e-government: de 1,3 miljoen Esten kunnen bijna alles wat ze nodig hebben van de overheid online doen. Zelfs stemmen bij verkiezingen kan sinds 2005 via het internet: bij de laatste verkiezingen deed een derde van de Estse kiezers het zo. “Alleen trouwen, scheiden, en een huis (ver)kopen kan niet digitaal”, is de boutade.
Weinig bureaucratie, weinig belastingen ook, en een onderwijssysteem waar kinderen al op heel jonge leeftijd leren programmeren. Het zorgt ervoor dat Estland is uitgegroeid tot het Silicon Valley van Europa. Het meest bekende bedrijf dat zijn oorsprong vond in Estland is Skype.
De Esten hopen dat alle regeringsleiders in hun eigen land dezelfde stappen gaan zetten om hun overheidsapparaat en onderwijs klaar te maken voor de toekomst.
En Europa?
Op Europees vlak moet er ook veel gebeuren. Als Europa mee wil zijn met de rest van de wereld, moet het fors investeren in 5G, om voor betere en snellere internetverbindingen te zorgen die miljoenen apparaten met elkaar kunnen verbinden.
Volgens de Europese Commissie kan een investering van 56 miljard euro tegen 2020 voor 2,3 miljoen jobs zorgen. De jobs van de toekomst zullen anders zijn dan nu, en zullen blijven evolueren. Permanente scholing, en training van nieuwe “skills” of digitale vaardigheden worden essentieel.
De vijfde vrijheid (fifth freedom)
Europa heeft ook troeven, met de grootste interne markt ter wereld. In de fysieke wereld heeft die interne markt steeds minder barrières: grenscontroles en –formaliteiten zijn afschaft. In de digitale wereld zijn die er wel nog, wat het groeipotentieel van veel bedrijven belemmert.
De voormalige Estse premier Andrus Ansip, die nu als vicevoorzitter van de Europese Commissie bevoegd is voor de Digitale Interne Markt, gaf onlangs een voorbeeld. Een bedrijf dat machines maakt voor carwashbedrijven, krijgt via het internet het signaal dat een machine in een bepaalde stad aan onderhoud toe is. Wanneer die machine in een ander land staat, is er echter een grens. In veel nationale wetgeving staat dat dergelijke “data” niet de grens over mogen.
Ansip stelde onlangs voor om die wettelijke beperkingen op te heffen en zo het vrij verkeer van niet-gepersonaliseerde data in Europa mogelijk te maken. Voor het bedrijf in kwestie zou er zo een veel grotere markt kunnen opengaan, wat van Europese bedrijven wereldspelers kan maken.
Na het vrij verkeer van personen, diensten, goederen en kapitaal heeft Europa een vijfde vrijheid nodig, zegt Ansip: vrij verkeer van data.
Na het vrij verkeer van personen, diensten, goederen en kapitaal heeft Europa een vijfde vrijheid nodig, zegt Ansip: vrij verkeer van data.
De nieuwe digitale wereld staat of valt met het vertrouwen van burgers en bedrijven in de veiligheid van wat ze online doen. Ook op dat vlak heeft Estland ervaring: in 2007 werd het als eerste land slachtoffer van een grote cyberaanval, wellicht vanuit Rusland, die het land even platlegde.
Sindsdien staat cybersecurity er hoog op de agenda van de overheid én de privésector. Het kleine Estland heeft op dat vlak dus een voorsprong opgebouwd, maar hoopt dat de rest van de EU nu snel zal volgen.