"Met 100 instrumenten zitten we plots gevangen in een nakend internationaal conflict"
Zo’n honderd instrumenten: daarmee moeten we de route Erbil-Mosul zo snel mogelijk afleggen. En dat klinkt
gemakkelijker dan het lijkt, want sinds het Koerdisch referendum zitten we plots gevangen in een escalerend conflict.
De rit duurt maar anderhalf uur, laat Google Maps weten. De vrachtwagen is ingeladen, de chauffeur klaar om te vertrekken. De afgelopen maand zamelden we tientallen gitaren, violen, piano’s en fluiten in – een reactie op onze reportage uit de kapotgeschoten muziekschool in Mosul. Maar het Koerdisch referendum strooit roet in ons eten.
92% van de Koerden stemde maandag voor een onafhankelijke staat. Een kaakslag in het gezicht van de Iraakse federale regering, die de volksraadpleging al snel nietig verklaarde. Sindsdien zoemt het nog onrustiger dan anders in dit wespennest. Iraaks premier al-Abadi legde het internationaal vliegverkeer aan banden, stuurde Iraakse troepen naar de olievelden en vroeg alle landen om een opschorting van alle diplomatische missies in Koerdistan. Al een geluk zijn onze instrumenten - en wij – net voor het vliegverbod aangekomen in Erbil.
In totaal staan er 12 eisen op de lijst die al-Abadi aan de Koerdische leiders overhandigde. Die voorwaarden perken de economie en het vrije verkeer in Iraaks-Koerdistan in en bemoeilijken internationale samenwerking. “Collectieve straf,” verwijten de Koerden hen nu.
Het was een simpel plan. Een vrachtwagen, een toegangspas, een praatje aan de checkpoints. Plots ligt daar nu een landsgrens.
Al 12 jaar organiseren de Koerden zich autonoom in hun noordelijke regio in Irak. Ze hebben een eigen parlement, president en leger, de Peshmerga. Die speelden een sleutelrol in de strijd tegen IS. Eén per één werden steden door de Koerdische Peshmerga, in samenwerking met de internationale coalitie, van IS bevrijd en opgenomen in een veilige zone. Het Koerdische grondgebied breidde zich plots uit: de grens is zo’n 1200 kilometer lang en wordt verdedigd door de Peshmerga. Ook olierijke of oorspronkelijk Arabische gebieden liggen nu in die regio.
Aan de andere kant van die enorme grens staat het Iraakse leger en de door Irak en Iran gesteunde milities, wachtend op het bevel van al-Abadi om de betwiste regio's en olievelden weer onder Iraakse controle te brengen. Ook aan de Turkse en Iraanse grens voert het Iraakse leger in samenwerking met de buurlanden al dagenlang militaire oefeningen uit. Dreigementen vallen, de spierballen rollen. Volgens de Koerdische leiders is de uitkomst slechts een mandaat om met de Iraakse overheid te onderhandelen over een vredevolle transitie van autonome regio naar onafhankelijke staat. Maar ook in de Koerdische straten gaan stemmen op om de regio "met hand, tand en wapen te verdedigen".
Oorspronkelijk was ons plan simpel. Met een transportvliegtuig van het Belgisch leger geraakten de instrumenten in de Koerdische hoofdstad Erbil. Met een simpele toegangspas kunnen journalisten en humanitaire werkers 30 dagen vanuit Iraaks-Koerdistan naar Mosul reizen – zonder de moeilijke visumprocedure in Bagdad te moeten doorstaan. Maar werken in het Midden-Oosten is zelden simpel en van de ene dag op de andere ligt er plots een landsgrens-in-wording op onze route. En die checkpoints geraken we nu niet meer door. Op hulp van Europese consulaten moeten we alvast niet rekenen: een van de twaalf eisen van al-Abadi is de stopzetting van het werk in alle bureau's van buitenlandse mogenheden in Iraaks-Koerdistan.
Met een vrachtwagen vol instrumenten zitten we gevangen in een nakend internationaal conflict. Maar ook in zo’n kluwen hopen we een beetje goodwill te vinden. We spraken met de autoriteiten van Mosul en vroegen hen een laisser-passez voor dit bijzonder project. Nummerplaten, namen van de ploeg én de chauffeurs: ze vroegen ons het hemd van het lijf. Nu is het afwachten geblazen. Als we geluk hebben, krijgen we een uitzonderlijke toestemming voor twee volle dagen. Net genoeg om naar Mosul te rijden, de instrumenten af te geven en kennis te maken met de nieuwe sterren van Irak. Als we geluk hebben, respecteren ook de vele milities in Irak die nieuwe reisdocumenten en proberen ze niet uit eigenbelang onze spullen te confisqueren. Als we geluk hebben, geraken we dan nog veilig en wel terug naar Erbil. Hoe we dan weer huiswaarts keren, daar hebben we nog het raden naar. Ondertussen blijven we ons best doen. Op één of andere manier krijgen we ze wel in Mosul, die 100 instrumenten.