Vergeten vrouwen in de Congolese brousse
Maanden van geweld tussen de militie Kamwina Nsapu en het Congolese leger heeft naar schatting 3.000 mensenlevens gekost. Maar er vielen ook veel doden bij de ruim 1 miljoen mensen die op de vlucht sloegen. Dit is het verhaal van de overlevenden.
Monique Van Meegeren van ontwikkelingsorganisatie Broederlijk Delen is een van de weinige blanken die zich sinds het conflict met een cameraploeg in de regio heeft gewaagd. Gedurfd, want twee VN-medewerkers zijn er in koelen bloede vermoord. Ze wilden het geweld onderzoeken tussen de militie van de vermoorde traditionele leider Kamwina Nsapu en het Congolese leger. Dat geweld joeg meer dan een miljoen mensen op de vlucht. Er werd verkracht, geplunderd en gemoord. Maar weinigen hadden het tot nogtoe opgetekend.
Monique Van Meegeren trok naar partnerorganisatie Prodek in de buurt van Lac Munkamba. Ze sprak er met vrouwen die met mondjesmaat terug komen uit de brousse waar ze zich soms maandenlang hadden verscholen gehouden.
"Toen de soldaten ons dorp binnenvielen en in brand staken, zijn we op de vlucht geslagen naar het oerwoud. Daar zijn we drie maanden gebleven. We hebben veel geleden. Toen mijn man ging kijken naar ons dorp, is hij doodgeschoten. Mijn drie kinderen zijn in het woud ziek geworden en gestorven."
"De verhalen van de gevluchte vrouwen zijn verschrikkelijk", zegt Monique Van Meegeren. "De vrouwen vertellen alles onverstoorbaar, maar dat is omdat ze hun emotie moeten verbergen, anders kunnen ze het psychisch niet meer aan." Uit hun verhalen blijkt dat er naast de 3.000 doden ook heel veel burgers indirect zijn overleden, aan ziekte en ontbering in de brousse.
De inwoners zijn intussen teruggekeerd omdat het rustiger is geworden. Maar dat betekent niet dat het leven draaglijker is geworden. "Er dolen nog veel gewapende jongeren rond, ex-militieleden, en ook soldaten. Zij werpen overal versperringen op om de bevolking uit te buiten. Wij proberen nu de mensen te helpen om de draad opnieuw op te nemen, met wat zaaigoed, een kredietfonds en bouwmateriaal."
Onrust in Kasaï komt het regime goed uit
Officiële cijfers over het geweld zijn er nauwelijks. Het is moeilijk in te schatten wie de situatie er anderhalf jaar geleden heeft doen escaleren. De militie Kamwina Nsapu heeft wandaden gepleegd en politiemannen vermoord, maar het Congolese leger heeft met buitensporige repressie teruggeslagen. "De chaos in de Kasaï komt velen goed uit, in de eerste plaats het regime, dat de aandacht kan afleiden van de politieke impasse", zegt Van Meegeren.
3,8 miljoen Congolezen op de vlucht
Kasaï is niet de enige regio waar het geweld de afgelopen maanden is opgeflakkerd. Ook in de Kivustreek en aan de grens met Zambia is het aantal incidenten met gewapende groepen fors toegenomen. In totaal zijn al 3,8 miljoen mensen op de vlucht in Congo. Dat heeft alles te maken met de totale impasse waarin het land is verzeild sinds eind vorig jaar President Kabila weigerde op te stappen.
Ook Monique Van Meegeren ziet op het terrein dat alles fout loopt: " Je merkt dat de regering geen beleid voert. Buitenlandse investeerders en donoren blijven weg, met als gevolg dat de economie plat ligt. De Congolese frank is in waarde gehalveerd. Daardoor ontstaat dan weer sociale onrust want de lonen worden niet meer uitbetaald en het leven is duurder geworden. De mensen hebben geen perspectief meer. "
Wanneer slaat de vlam in de pan?
President Kabila heeft op de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties beloofd dat de verkiezingen er "onverwijld en transparant" zullen komen, zoals was afgesproken in een politiek akkoord van bijna een jaar geleden. Maar dat gelooft niemand in Congo. December 2017 is praktisch onhaalbaar. De man in de straat leeft van dag tot dag, zegt Monique Van Meegeren: "Het land staat in brand, de malaise is totaal, we weten alleen niet wanneer de vlam in de pan zal slaan. "