40 jaar geleden zaaide Karel Dillen de kiemen van wat vandaag Vlaams Belang heet

Eigenlijk bestaat het Vlaams Belang dat we vandaag kennen nog maar sinds 2004. De partij boogt op een erfenis van 4 decennia die begint in 1977, als Karel Dillen de Vlaams Nationale Partij opricht. Dat zijn Volksunie het Egmontpact - een mislukte poging tot hervorming van de staat - mee heeft ondertekend, is voor hem puur verraad aan de Vlaamse zaak. Een zestal weken later brengt datzelfde verraad onder meer Lode Claes en Roeland Raes tot de oprichting van de Vlaams Volkspartij (VVP).

Waar de VVP in eerste instantie vindt dat de Vlamingen hun meerderheidspositie moeten gebruiken om meer autonomie te bereiken, voert de VNP vanaf het begin een radicale nationalistische koers. Uiteindelijk vinden beiden elkaar in hun afkeer van het Egmontpact en het verraad van de Volksunie en trekken ze in december 1978 gezamenlijk naar de kiezer onder de naam "Vlaams Blok". Dat is een verwijzing naar het Vlaamsch Nationaal Blok, de naam waaronder het extreemrechtse Vlaams Nationaal Verbond (VNV) in 1936 voor het eerst deelnam aan parlementsverkiezingen.

Het Vlaams Blok haalt in 1978 1,37 procent van de stemmen en scoort vooral goed in Antwerpen, Aalst, Gent en Brussel. Karel Dillen raakt  verrassend verkozen en krijgt zo extra macht binnen het kartel. Lode Claes blaast de samenwerking op, maar krijgt te maken met rebellie in zijn eigen rangen. De groep rond Roeland Raes verlaat de VVP en kiest voor samenwerking met de VNP: het Vlaams Blok is nu een echte partij. Karel Dillen wordt de onbetwiste leider, ja zelfs voorzitter voor het leven. 

Het Vlaams Blok profileert zich aanvankelijk op communautaire thema's een lijkt veroordeeld tot een politieke rol aan de zijlijn. Maar gaandeweg ontdekt de partij het thema van de vreemdelingen, dat uitgroeit tot één van de speerpunten van het partijprogramma. Op 13 december 1987 wint ene Filip Dewinter een tweede Kamerzetel in Antwerpen. Karel Dillen verovert een eerste zetel in de Senaat. Ook op lokaal vlak breekt het Vlaams Blok door, eerst en vooral in Antwerpen: het Blok wordt er in 1988 de derde partij.

In zijn Manifest van het rechts Vlaams-nationalisme het zogenoemde Oranje Boekje - verduidelijkt Karel Dillen de fundamenten van het Vlaams Blok. Hij eist "de terugkeer van de overgrote meerderheid der niet-Europese gastarbeiders naar hun eigen vaderland", en dat moest "binnen een redelijke termijn".

Onder impuls van toemalig Agalev-kopstuk Jos Geysels komen alle andere Vlaamse partijen overeen om op geen enkele manier en op geen enkel niveau met het Vlaams Blok samen te werken. Het zogenoemde cordon sanitaire is geboren.

In 1992 stelt rijzende ster Filip Dewinter zijn beruchte 70-puntenplan voor, waarbij gefocust wordt op een hard terugkeerbeleid voor migranten.  Er komt felle kritiek op dit plan, dat volgens velen in strijd is met het Europees Verdrag van de Rechten van de Mens. De partij schaaft haar 70-punten wat bij, maar de andere partijen blijven elke samenwerking met het Vlaams Blok afwijzen.

Die onwil om samen te werken wordt door de partij zelf beschouwd als uitsluiting, en dus ondemocratisch.

In de jaren 90 zet het Vlaams Blok zijn electorale opgang gewoon voort. Dat heeft te maken met groeiend ongenoegen bij veel Vlamingen die vinden dat er niet naar hen wordt geluisterd, maar ook met spraakmakende verkiezingscampagnes die op die angst inspelen. In 1991 beleeft Vlaanderen zijn eerste "zwarte zondag", met dank aan de bokshandschoen-campagne van het Vlaams Blok. 

Ook de zogenoemde grote-kuiscampagne van 1994 werpt electorale vruchten af. Ook nu weer loont de controverse: er wordt gesuggereerd dat Vlaanderen moet worden schoongemaakt, en dat kan door "eigen volk eerst". Agalev ziet een verband met een gelijkaardige affiche van de fascistische partij Rex uit 1936. 

In 1996 geeft Karel Dillen de voorzittersfakkel door aan Frank Vanhecke. Het gaat niet meer zo best met zijn gezondheid. Hij blijft wel erevoorzitter tot aan zijn overlijden. Tijd voor nieuw bloed bij de partijleiding, dus. Dat is ook nodig, want het Vlaams Blok krijgt het aan de stok met het gerecht. 

In 1995 al proberen de Franstalige socialisten de partijdotatie van het Blok af te nemen omdat de partij het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens niet onderschrijft. Enkele jaren later volgt een klacht wegens racisme die in 2004 leidt tot een veroordeling door het hof van beroep: drie vzw's van de partij worden veroordeeld tot een hoge geldboete en een schadevergoeding. Het Cassatieberoep wordt verworpen.

De partijkopstukken schreeuwen moord en brand. Filip Dewinter vindt dat de grootste partij van het land het zwijgen wordt opgelegd. Veel kiezers lijken het daarmee eens te zijn, want enkele maanden later weet het Blok zowat een kwart van het Vlaamse electoraat te bekoren bij de Vlaamse verkiezingen van juni 2004.

Omdat partijen die op basis van de racismewet zijn veroordeeld hun overheidsdotatie dreigen te verliezen, kiest het Blok eieren voor zijn geld: de partij vervelt tot Vlaams Belang. De partij wordt intussen stevig geleid door een triumviraat: de "cerebrale" Gerolf Annemans, "straatvechter" Filip Dewinter en partijvoorzitter Frank Vanhecke, die "de kerk in het midden houdt".

"Ik vind wel dat wij in het naar buiten treden een aantal
propagandistische en misschien ook wel een, een paar morele fouten hebben gemaakt in het verwoorden van dat programma", geeft Vanhecke toe in het Canvas-programma "De wissel van de macht". Toch heeft hij Dewinter niet ingetoomd.  "Ik heb dat niet gedaan omdat ik het probleem niet inzag. Ik zeg dat in alle eerlijkheid."

In 2006 is Filip Dewinter tegelijkertijd winnaar en verliezer van de gemeenteraadsverkiezingen in Antwerpen. Vlaams Belang haalt zijn hoogste score ooit in de koekenstad, maar de Stadslijst van Patrick Janssens (SP.A) doet nóg beter. Dewinter grijpt naast de buregemeesterssjerp.

Een jaar later, bij de federale verkiezingen, lijkt Vlaams Belang ter plaatse te trappelen: ondanks een kleine stemmenwinst verliest de partij één Kamerzetel in Antwerpen. In 2009 volgt een eerste echte achteruitgang bij de Vlaamse verkiezingen. Er zouden er nog volgen.

De passage van Marie-Rose Morel doet de partij evenmin deugd. Morel wordt door Filip Dewinter weggeplukt bij de N-VA. Partijvoorzitter Vanhecke staat aanvankelijk niet te juichen voor deze opmerkelijke transfer, maar "Morelleke forelleke" blijkt een electoraal goudhaantje, ook al omdat ze staat voor een iets gematigder koers . Dat laatste is dan weer niet naar de zin van hardliner Filip Dewinter. Intussen bloeit iets moois tussen de partijvoorzitter en de nieuwkomer.

Marie-Rose Morel wordt ook wel de Yoko Ono van Vlaams Belang genoemd. Net zoals Ono The Beatles uit elkaar heeft gespeeld, speelt Morel het VB-triumviraat uiteen. Bruno Valkeniers volgt Vanhecke op als partijvoorzitter. De interne tegenstellingen worden alsmaar groter.

Alles lijkt in een negatieve spiraal terecht te komen. Valkeniers blijkt de hoge verwachtingen niet in te lossen als partijvoorzitter, Vanhecke stapt in 2011 uit de partij. Even daarvoor zijn hij en een inmiddels doodzieke Marie-Rose Morel nog gehuwd. Exact één maand na hun huwelijk overlijdt Morel. Drama en passie: de media smullen ervan.

Het succes van de N-VA geeft Vlaams Belang de genadeslag. De oude garde geeft noodgedwongen de fakkel door aan de jonge Tom Van Grieken.  Hij moet de partij weer op de kaart zien te zetten.   

Zijn de oude vetes begraven? Brengt een jonge partijvoorzitter weer schwung in de partij? Spint Vlaams Belang garen bij de terreuraanslagen en de vluchtelingenproblematiek? Of wordt de partij meegezogen door de Donald Trumps, de Geert Wildersen en de Marine Le Pens van deze wereld? De volgende verkiezingen zullen allicht een antwoord op die vragen brengen.  

Bekijk hieronder een fragment uit "De wissel van de macht"