De zin en onzin van huiswerk: hoe zouden we het wel of niet moeten aanpakken?

De discussie over de zin en onzin van huiswerk bestaat al lang en werd enkele dagen geleden nieuw leven ingeblazen door een Facebook-post van Wannes Cappelle, zanger bij "Het zesde metaal". "Onderzoek na onderzoek toont aan dat huiswerk weinig meerwaarde biedt. Het verlengt de schooltijd, het vergroot de kloof tussen leerlingen met een goede en minder goede thuissituatie", schreef hij onder meer. Een mening die gretig gedeeld werd door andere ouders, zoals Klara-presentatrice Heidi Lenaerts.

"Hautekiet" op Radio 1 liet Martin Valcke, professor psychologie en pedagogie aan UGent aan het woord. "De vraag is al lang niet meer, wel of geen huiswerk, maar wel: welk soort huiswerk geef je, op welke manier wordt het voorbereid, aan welke kinderen geef je het, in welke context... Zeer genuanceerd dus, en het antwoord is dat ook."

Onderzoek naar het nut van huiswerk kijkt rechtstreeks naar de leereffecten ervan, zegt Valcke. "En wanneer heb je een leereffect? Als er directe feedback is. En wat is het probleem met huiswerk? Dat die directe feedback er niet is. De kinderen doen wel iets, maar krijgen niet meteen feedback daarover. Voor alle kinderen, zekere in de lagere school, is feedback net zéér belangrijk."

Nog een probleem met huiswerk: de verwachtingen die het met zich meebrengt, de stress die het veroorzaakt. En niet alleen bij kinderen. "Dat is een constante in alle onderzoeken: stress stres stress", zegt Valcke. Bij kinderen, die niet altijd weten hoe ze eraan moeten beginnen. Bij ouders, die gewoon niet altijd in staat zijn hun kind te begeleiden, en als ze dat wel zijn, ook niet altijd weten hoe. En bij leerkrachten: welke soort taken kunnen we geven die de kinderen thuis zelfstandig kunnen aanpakken?"

Onvermijdelijk samenhangend met de huiswerkdiscussie: de druk op kinderen in het algemeen. "Het echte probleem: wat doen we kinderen aan, hoe structureren we die avond. Onze kinderen zijn too busy. Ze doen gewoon Veel. Te. Veel. Hun agenda zit te vol. School, televisie, computer, sport, hobby's..."

"Als het enkel en alleen om leereffect gaat, heeft huiswerk in mijn ogen geen nut", zegt professor Valcke, "zeker voor jonge kinderen." Toch is hij niet gekant tegen huiswerk. "Als het is om kinderen regelmatig thuis met iets te laten bezig zijn dat met school te maken heeft, dat vind ik wel belangrijk."

Hoeveel dagen in de week, hoeveel minuten per dag, een vraag waar veel ouders mee worstelen. Historisch gezien is de hoeveelheid huiswerk ook toegenomen, weet Valcke. "Drie uur per dag in het hoger secundair, dat is geen uitzondering, kinderen die tot middernacht nog bezig zijn..." Een tendens waar Valcke zich vragen bij stelt.

Wat is dan wél "goed"? Daar wil Valcke geen uitspraken over doen. Hij verwijst wel naar de zogenoemde "10 minuten-regel". "Die zegt, 10 minuten huiswerk per leerjaar. 10 minuten in het eerste, 20 in het tweede, enzoverder. Die regel is compleet op niks gebaseerd, maar zelfs als je die zou hanteren, ga je zien dat heel veel kinderen ver boven die aantallen zitten."

Welk soort huiswerk, dan? Daarover is Valcke duidelijk. "In mijn ogen mag huiswerk enkel en alleen gaan om het puur inoefenen waarvan je zeker bent dat de kinderen het begrepen hebben, het beheersen. Niet om iets nieuws, om wat ze nog niet begrepen of geleerd hebben."

In de meeste scholen krijgen alle kinderen hetzelfde huiswerk mee naar huis. Maar niet iedereen is op hetzelfde moment klaar voor iets, niet iedereen bereikt op hetzelfde moment dezelfde leerdoelen, zegt Valcke. Differentiatie per leerling, dus. "En dat verhoogt begrijpelijkerwijs de druk op leerkrachten nog meer."

Valcke verwijst onder meer naar leefscholen of ervaringsgericht onderwijs als voorbeeld waar meer op maat en interesse van het kind gewerkt wordt, maar ook "traditionele" scholen werken al op die manier. "Differentiatie in de klas, en in het huiswerk, rekening houdend met het kind. Maar daar komt dus een stuk extra werk en stress bij voor de leerkrachten."

Tegenstanders van huiswerk verwijzen dikwijls naar Scandinavische landen. In Finland bijvoorbeeld geven scholen geen huiswerk. "Klopt", zegt Valcke. "Niet toevallig zien we daar dat de kinderen heel veel zelfstandig werken op school. En dat vervangt het huiswerk."

Daar ligt volgens Valcke een belangrijke randvoorwaarde. "Huiswerk is iets wat op school moet beginnen. Zelfstandig werken is een vaardigheid die kinderen moeten leren. Laat kinderen daar alleen thuis aan beginnen en ze weten dikwijls niet hoe ze het moeten aanpakken. Dat zorgt voor veel stress bij de kinderen en ook bij de ouders. En zo ontstaan ook die eeuwige gevechten rond huiswerk."

En dus: start het huiswerkbeleid en huiswerkbegeleiding op school, zet kinderen daar op weg. Veel scholen zetten daar volgens Valcke al goed op in.  Een bijkomend voordeel is dat je zo ook inspeelt op sociale verschillen. "Vergeet niet dat er best veel kinderen zijn waar de thuissituatie niet geschikt is om huiswerk te maken. Geen rust, geen tijd, geen begeleiding. Zet kinderen in de klas al op weg, dan neem je dat voor een stuk weg."