Carles Puigdemont, al in zijn tienerjaren in de ban van de Catalaanse zaak

"Uit Catalonië". Als sinds zijn jonge jaren is dat het koppige antwoord dat Puigdemont geeft wanneer hij in het buitenland vertoeft. "Cata-wat?" was dan de reactie die hij veel vaker dan hem lief was te horen kreeg. "Cata-que?" werd dus ook de titel van het boek dat hij in 1994 uitbracht. Het was de neerslag van een lange reis door Europa, waarbij hij onderzocht hoe de Europese pers, maar ruimer gezien ook hoe de Europeanen naar Catalonië keken.

Toen Puigdemont begin vorig jaar werd aangesteld als minister-president van de regio, kreeg het boek een herdruk. Op dat moment was de titel "Cata-que?" al achterhaald. En dat is hij sinds het referendum van 1 oktober des te meer. 

Dat hij aan de Catalaanse identiteit jaren geleden al een boek wijdde, zegt het al: Carles Puigdemont i Casamajó (1962) is een volbloed separatist. Als tiener richt hij mee een jeugdbeweging op die de Catalaanse taal en cultuur moest promoten. Tegelijk schrijft hij stukken voor de regionale separatistische krant Punt Diari. Op zijn negentiende breekt hij zijn studie filologie af om zich voltijds op de journalistiek te kunnen storten. Weer enkele jaren later wordt hij hoofdredacteur van de krant, en kan hij zich nog gerichter toeleggen op het verspreiden van de nationalistische gedachte.

Puigdemont is ook de man achter het Catalaanse persagentschap ANC en Catalonia Today, een nieuwssite die in het Engels de Catalaanse zaak ruimer bekend moet maken bij een internationaal publiek. Eén van de journalistes is zijn vrouw, een Roemeense die hij leert kennen tijdens een theaterfestival in Gerona.

Gerona is ook de stad waar Puigdemont in 2011 burgemeester wordt. Hij zit op dat moment net vijf jaar in het regionale parlement voor de CiU, het kartel van Catalaanse liberalen en christendemocraten. De Spaanse vlag aan het stadhuis vervangt hij prompt -in strijd met de wet- door de Catalaanse Estrelada.

Voor een man die zo actief ijvert voor de onafhankelijkheid van Catalonië, komt de overstap naar de politiek vrij laat. Puigdemont komt ook niet uit een politiek nest, al waren zowel zijn overgrootvader als zijn oom burgemeester in Amer, het bergdorp in de provincie Gerona vanwaar de Puigdemonts afkomstig zijn.

Al lang voor de familie de minister-president van Catalonië leverde, is Puigdemont (dat je overigens uitspreekt als Poetsjdemon) een klinkende naam in Amer en omstreken. De familie baat sinds jaar en dag een patisserie uit, die vooral bekend is van "capricis", een soort amandelkoekjes. Carles, genoemd naar zijn grootvader, is de tweede in het bakkersgezin van acht kinderen.

Precies zijn beperkte politieke ervaring speelt in zijn voordeel wanneer in het najaar van 2015 de onderhandelingen over een nieuwe Catalaanse regering ellenlang aanslepen en dreigen te verzanden. Arturo Mas, tot dan de onbetwiste leider van de Catalanen, is voor de linkse separatisten te machtig en onaanvaardbaar geworden.

Puigdemont, met zijn relatief prille politieke carrière en overduidelijke verknochtheid aan de Catalaanse zaak, wordt als compromisfiguur naar voren geschoven. Terwijl zijn voorganger bekend staat als conservatief, heeft hij een eerder links-liberaal profiel.

Toch is "compromisfiguur" zeker geen woord dat de rechtlijnige Puigdemont typeert. Vrijwel meteen na zijn eedaflegging in januari 2016 geeft hij aan dat het niet zijn bedoeling is om lang minister-president te zijn. Eenmaal zijn droom -de Catalaanse onafhankelijkheid- gerealiseerd, zal hij afstand doen van de macht, zo klinkt het. Hij zal ook de man zijn die de Catalanen een referendum zal schenken.

Maar zijn ambities ten spijt, gaat het begin 2016 niet bijzonder goed met het Catalaanse onafhankelijkheidsstreven. Kort na zijn aankondiging dat hij het het proces voor de onafhankelijkheid zal heropstarten, klinkt Puigdemont al wat minder voortvarend. Hij geeft toe dat de publieke opinie daar nog onvoldoende voor gewonnen is, wat ook naar voren blijft komen in verschillende peilingen.

Toch blijft het recht om het eigen lot in handen te nemen de agenda beheersen. Sociale of economische kwesties, ze worden in Catalonië allemaal overschaduwd door het streven naar onafhankelijkheid, zo luidt de Spaanse kritiek. Puigdemont blijft het politieke opbod met de Spaanse premier Rajoy niet schuwen. Het mondt uiteindelijk uit in het omstreden referendum van 1 oktober; en vanavond ook in het uitroepen van de onafhankelijkheid?