Nobelprijs Fysica gaat naar baanbrekende ontdekking zwaartekrachtgolven

Officieel luidt het dat de drie laureaten de prijs van 940.000 euro krijgen voor hun "beslissende bijdrage aan de LIGO-detector en het waarnemen van zwaartekrachtgolven".

Dat natuurkundige fenomeen werd in 1915 al door Albert Einstein vermeld in het kader van zijn relativiteitstheorie. Het heelal bestaat uit ruimte en tijd en dat vormt één geheel. Na een heftige gebeurtenis kan die 'ruimtetijd' trillen. De schokgolven, de zwaartekrachtgolven, gaan dan door het heelal als de rimpelingen nadat je een steen in een vijver hebt gegooid. Bij zo'n rimpeling rekt de ruimte iets uit of krimpt ze iets. Hoe groter de massa en hoe sneller de beweging van een massarijk object, des te hoger de zwaartekrachtgolf.

Dat Einstein het weer bij het rechte eind had, bleek op 14 september 2015, na een eerste aanwijzing in 1993 die twee Amerikaans astronomen ook al een Nobelprijs opleverde. Op 14 september 2015 zijn de eerste zwaartekrachtgolven, ontstaan na de samensmelting van twee zwarte gaten, gemeten. De gravitatiegolven hadden er aan de lichtsnelheid 1,3 miljard jaar overgedaan om de interferometer in de VS (LIGO) te bereiken. De detectie daarvan werd op 11 februari vorig jaar bekendgemaakt.

Einstein
Maar toch werd Einstein op zijn slimme nummer gezet, want hij had geopperd dat de zwaartekrachtgolven nooit te meten zouden zijn. Weiss en Thorne waren pioniers op het vlak van de gebuikte techniek, Barry perfectioneerde ze.

Inmiddels kwamen er drie nieuwe observaties, de laatste keer, op 14 augustus, ook voor het eerst en tegelijk met de in Italië opgestelde Europese Virgo-detector.

De ene helft van de meest prestigieuze wetenschapsprijs ter wereld gaat naar Rainer Weiss, die verbonden is aan het befaamde Massachusetts Institute of Technology (MIT) in Cambridge (VS). De andere helft moeten Barry Barish en Kip Thorne delen. Barish en Thorne werken aan het eveneens toonaangevende California Institute of Technology in Pasadena.

De Nobelprijs voor Natuurkunde is al 111 keer toegekend, aan 207 laureaten. Maar twee vrouwen sleepten hem al in de wacht, terwijl de Amerikaan John Bardeen de enige wetenschapper is die hem twee keer kreeg.

Belg
In 2013 was de prijs voor de Belg François Englert en de Schot Peter Higgs voor het veronderstellen van het (een halve eeuw later bewezen) bestaan van het Higgsboson-deeltje.

Hieronder volgt een overzicht van de winnaars van de Nobelprijs voor Natuurkunde van de laatste tien jaar:

2017: Rainer Weiss (geboren in Duitsland), Barry Barish en Kip Thorne (VS)

2016: David Thouless, Duncan Haldane, Michael Kosterlitz (alle drie Groot-Brittannië)

2015: Takaaki Kajita (Japan) en Arthur McDonald (Canada)

2014: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano en Shuji Nakamura (Japan)

2013: François Englert (België) en de Schot Peter Higgs voor het veronderstellen van het bestaan van het Higgsboson deeltje

2012: Serge Haroche (Frankrijk) en David Wineland (VS)

2011: Saul Perlmutter, Adam G. Riess (beide VS) en Brian P. Schmidt (VS/Australië)

2010: Andre Geim (Nederland) en Konstantin Novoselov (Groot-Brittannië/Rusland)

2009: Charles Kao (China), Willard Boyle en George Smith (beide VS)

2008: Yoichiro Nambu (VS), Makoto Kobayashi (Japan) en Toshihide Maskawa (Japan)