"Koning Felipe moest zijn land verenigen, maar heeft verdeeldheid gezaaid"
De uitzonderlijke televisietoespraak van de Spaanse koning Felipe VI na het Catalaanse referendum is in zowel Catalonië als de rest van Spanje zwaar aangekomen. "Felipe klonk niet gematigd, maar kwam scherp uit de hoek. En hij verkondigde absoluut geen oproep tot kalmte of dialoog", zegt VRT-correspondent Sven Tuytens vanuit Spanje.
Dat een koning zijn volk toespreekt, is los van de jaarlijkse kerstboodschap vrij uitzonderlijk. Van de speech werd dan ook bijzonder veel verwacht, zegt Tuytens. "Maar eigenlijk heeft hij zowel de Catalanen als de rest van Spanje teleurgesteld. Felipe heeft de Catalaanse deelregering niet één keer bij naam genoemd. Hij verwees naar hen met de term "bepaalde mensen", alsof het om een dubieuze bende gaat in de illegaliteit. Dat komt voor de Catalanen hard aan", legt hij uit. "De rest van Spanje struikelt vooral over het feit dat Felipe met geen woord gerept heeft over de rellen en het politiegeweld. Dat had hij beter wél gedaan. Een koning moet zich tot zijn hele bevolking richten. Door het geweld te verzwijgen schoffeert hij de Catalanen, die zich tweederangsburgers voelen in hun land. Felipe erkent een deel van zijn eigen volk niet."
Met zijn stilzwijgen over het politiegeweld erkent Felipe een deel van zijn eigen bevolking niet.
Harde taal
In zijn speech sprak Felipe vooral zijn openlijke steun uit aan de Spaanse regering. "Hij vindt dat premier Rajoy orde op zaken moet stellen, en alles moet doen om de wetten te laten respecteren. Een dialoog tussen Catalonië en de Spaanse regering was door de politieke leiders al uitgesloten. En ook Felipe heeft nu het vooruitzicht op politieke dialoog van tafel geveegd. Hij heeft voluit de kaart getrokken van Rajoy en co, en tegelijk alle onafhankelijkheidsbewegingen verworpen. En dat kan in deze context gevaarlijk uitdraaien. De Catalanen gaan het hier niet bij laten."
Spanje heeft nood aan een oproep tot kalmte en dialoog, maar Felipe heeft het over een andere boeg gegooid.
De toon van Felipe was bijzonder hard, vindt Tuytens. "Na de harde taal van Spaanse en Catalaanse kant werd gehoopt dat de koning met meer gematigde taal kalmte zou kunnen brengen. Er werd vol hoop naar zijn boodschap uitgekeken. Maar Felipe was niet voorzichtig, wel duidelijk. Premier Rajoy komt hier na deze boodschap gesterkt uit."
En wat nu?
Dé hamvraag binnen en buiten Spanje: hoe moet het nu verder? "De Catalanen voelen zich gechoqueerd na de gebeurtenissen van dit weekend, dus het zou me niet verbazen dat er van hen een tegenreactie komt. Mogelijk een mét geweld ook. En dat zou premier Rajoy dan weer bijzonder goed uitkomen", aldus Tuytens.
Het zou premier Rajoy niet slecht uitkomen als er opnieuw rellen uitbreken in Catalonië. Dat schuift een dialoog op de lange baan.
"Als de Catalanen geweld gebruiken, dan geeft dat Rajoy het argument om het veelbesproken artikel 155 van de grondwet toe te passen. Daarmee kan Rajoy de deelregering van Catalonië aan de kant schuiven, de autonomie van de regio tijdelijk terugschroeven en nieuwe verkiezingen organiseren."
"Artikel 155 biedt ook de mogelijkheid om de politie of zelfs het leger in te zetten. Rajoy zou dus perfect legitiem de Catalaanse regering kunnen laten arresteren. In dat geval neemt de centrale regering in Madrid de macht tijdelijk over, omdat er sprake is van een crisissituatie. Volgens mij is het daarom geen toeval dat er nog altijd heel wat politietroepen in de haven van Barcelona gestationeerd zijn. Die kunnen bij manier van spreken meteen worden ingezet, tegen de Catalaanse bevolking. En dat geeft Rajoy reden genoeg om af te zien van een dialoog "met die agressieve Catalanen" (sic), die enkel manu militari aangepakt kunnen worden. Geweld en rellen zouden Rajoy dus zeer goed uitkomen. Op die manier zou de Catalaanse leider Puigdemont dé martelaar van de onafhankelijkheid kunnen worden. En daarmee komen we aan de kern van het probleem: niet enkel Spanje is verdeeld, Catalonië zelf eigenlijk ook."