Wetenschappers ontdekken heel nieuw vatensysteem in de hersenen

Toen de artsen van vandaag op de schoolbanken zaten, leerden ze dat er zich geen lymfevaten in de schedel bevinden (zie afbeelding rechts). Dat idee stond in schril contrast met hoe de rest van het lichaam werkt. Het lymfestelsel verzamelt vloeistoffen die cruciaal zijn voor metabolische en ontstekingsprocessen en voert ze af, verwijdert stoffen die niet in het bloed mogen terechtkomen en helpt infecties bestrijden.

Amerikaanse onderzoekers van het National Institute of Neurological Disorders and Stroke hebben nu ontdekt dat ook de hersenen wel degelijk zo een systeem bevatten. De donkerpaarse vaten werden voor het eerst gezien op beelden die vorige week gepubliceerd zijn in het vakblad eLife.

De nieuwe bevindingen kunnen leiden tot een beter begrip van neurologische ziektes zoals Alzheimer, dat mee veroorzaakt wordt door een ophoping van een teveel aan eiwitten in de hersenen. De studie suggereert ook dat de vaten kunnen fungeren als een verbinding tussen de hersenen en het immuunsysteem, en dus zouden kunnen verklaren hoe fysieke ziektes gelinkt zijn aan mentale problemen, zoals een depressie.

De vaten die het Amerikaanse team ontdekte, lijken dezelfde te zijn als die in het lymfesysteem. Tot voor kort waren er geen aanwijzingen dat het lymfesysteem zich uitstrekte tot in de hersenen. Maar in 2015 wezen studies uit dat bij muizen mogelijk een vergelijkbaar systeem bestond. 

Neuroloog en radioloog Daniel Reich redeneerde dat het systeem bij de mens ook te zien moest zijn, en na twee jaar intensief onderzoek heeft zijn team de vaten gevonden. Vijf gezonde vrijwilligers werden geïnjecteerd met een magnetische kleurstof die ontwikkeld werd om de vaten te doen oplichten. MRI-scans brachten ze daarna aan het licht.

Achteraf gezien lijkt het een absurd te denken dat onze hersenen niet via het lymfestelsel zouden werken. Het idee van een lymfesysteem in de hersenen dook in het verleden dan ook al meermaals op in de medische literatuur. Twee eeuwen geleden al creëerde anatoom Paolo Mascagni modellen van het lymfesysteem waarin de hersenen werden opgenomen, die werden afgedaan als een vergissing. In 2003 klonk het in vakblad The Lancet: 'Mascagni was wellicht zo onder de indruk van het lymfesysteem dat hij zelfs lymfevaten zag waar ze niet waren: in de hersenen.'

Wellicht ontsnapten de lymfevaten in de hersenen aan het zicht omdat ze zich binnen een dik membraan bevinden, de dura mater of het harde hersenvlies. Ze liggen naast veel grotere bloedvaten, die de beelden van MRI-scans overheersen.

De nieuwe ontdekking toont niet alleen aan dat de vaten bestaan bij mensen, maar ook hoe uitgebreid het systeem is. Hoe de lymfevloeistof juist in de vaten terechtkomt, is echter nog altijd een mysterie, net als een heleboel andere open vragen. "Onze studie toont aan dat deze vaten bestaan. Of ze betrokken zijn bij ziekteprocessen, is nu voer voor verder onderzoek", zegt Reich.