'Insyriated' opent Film Fest Gent: "Ik wil tonen waar al die vluchtelingen vandaan komen"

De beelden kennen we van op het tv-nieuws: bommen dalen neer over een verwoeste stad. Een droge knal, een vuurbal, alweer een gebouw de lucht in. Vanop afstand is het een abstract schouwspel – de nasleep blijft voor onze ogen onzichtbaar. Maar wat als je toch dichterbij zou kunnen komen? Wat zou je dan ontdekken, achter de kapotgeschoten gevels? Wie woont er nog, en hoe ziet hun overlevingsstrijd eruit?

De Brusselse regisseur Philippe Van Leeuw beantwoordt die vragen met een fictiefilm: Insyriated. Hij sluit ons op in een appartement in het belegerde Damascus, waar moeder Oum Yazan (rol van Hiam Abass) waakt over haar kinderen en buren. Het resultaat is een beklemmende, choquerende belevenis die het oorlogsgeweld tastbaar maakt. Op de Berlinale, waar de film in wereldpremière ging, won Insyriated dan ook erg verdiend de publieksprijs in de Panorama-sectie.

Mijnheer Van Leeuw, hoe komt het dat een Franstalige Belg een volledig Arabisch gesproken film over Syrië maakt?

Philippe Van Leeuw: “Een paar jaar geleden draaide ik als director of photography twee films in Libanon. De oorlog in Syrië was toen volop in het nieuws. In december 2012 sprak ik op de set met een jonge cameravrouw uit Syrië: zij vertelde me dat ze al drie weken geen nieuws meer had van haar vader, die in Aleppo woonde. Ze wist alleen dat hij opgesloten zat in zijn appartement, terwijl buiten de oorlog woedde. Ik wist onmiddellijk dat ik iets wilde doen met dat beeld.”

Vandaar dus uw keuze om de film haast volledig in één appartement te situeren?

“Ja, al zijn er ook praktische redenen: ik wou zo snel mogelijk aan de opnames kunnen beginnen, aangezien het over een actueel onderwerp gaat. Dun kan je het logistieke aspect maar best zo simpel mogelijk houden. Eén locatie dus.”

U toont het dagelijkse leven in oorlogstijd: er gebeuren gruwelijke dingen, maar tegelijk gaat het leven door. Er wordt gekookt, gekuist, gekust en gelachen.

“Dat vond ik heel belangrijk. Het in stand houden van een bepaalde normaliteit is ook een overlevingsstrategie. Anders wordt het leven volstrekt ondraaglijk: als je te veel nadenkt over het idee dat er op eender welk moment een bom op je huis kan vallen, dan word je gek.”

Wat wilde u bereiken met deze film?

“Ik wou tonen waar al die Syriërs die naar Europa gevlucht zijn, vandaan komen. Wat hen heeft doen beslissen om te vertrekken. Want daar hoor je de meest wansmakelijke dingen over: dat het lafaards zouden zijn die hun land niet willen verdedigen, bijvoorbeeld. Wat een onzin. Niemand ter wereld wíl zijn huis verlaten. Vluchtelingen zijn mensen die in een hoek gedreven worden door een realiteit waarop ze geen enkele greep hebben. Vertrekken is de allerlaatste optie, geen vrijwillige keuze. Dat zie je ook bij de personages in deze film: ze stellen hun vlucht uit tot het allerlaatste moment – totdat het eigenlijk te laat is.”

Klopt het dat sommige acteurs zelf vluchtelingen zijn?

“Ja. We hebben gefilmd in Beirut, en in Libanon wonen maar liefst 1,3 miljoen vluchtelingen – op een bevolking van 4 miljoen nota bene. Er zijn dus heel veel Syriërs daar. De vier kinderen die je in de film ziet, zijn Syrische vluchtelingen. De jongste, die Aliya speelt, heeft vreselijke dingen gezien. Ze vertelde me hoe ze ooit samen met haar vriendinnetjes naar een boekenwinkel ging, maar die bleek bij aankomst bleek net ontploft te zijn. Als ze een minuut vroeger vertrokken waren, dan zaten ze er mee in. Moustapha Al Kar, die Samir speelt, was in Syrië dan weer in de gevangenis gegooid. En terwijl we draaiden, beleefde zijn broer in Aleppo exact hetzelfde als wat de personages in de film doormaken.”

Insyriated opent morgenavond Film Fest Gent en speelt vanaf woensdag in de bioscoop.