Puigdemont roept Catalaanse onafhankelijkheid nog niet uit en wil dialoog met Madrid

Puigdemont verklaarde in een toespraak Catalonië nog niet onafhankelijk, maar zei wel dat de regio met het referendum van vorige week zondag het recht op onafhankelijkheid heeft gewonnen. "Catalonië zal een onafhankelijke staat in de vorm van een republiek zijn." Daarom vroeg hij het parlement het mandaat om de onafhankelijkheid ook effectief uit te roepen.

Maar Puigdemont stelde meteen ook voor dat het parlement de praktische gevolgen van de onafhankelijkheid gedurende "enkele weken" zou opschorten om de dialoog met Madrid alle kansen te geven. Hij deed daartoe een internationale oproep tot bemiddeling met Madrid. "Luister, misschien niet naar ons, maar naar andere mensen die om bemiddeling vragen". Hij beklemtoonde dat de conflicten met Spanje met onderhandelingen opgelost moeten kunnen worden. In tussentijd heeft Catalonië een "opgeschorte onafhankelijkheid".

Daarmee blies Puigdemont warm en koud tegelijkertijd. Ja, Catalonië moet een onafhankelijke staat zijn en zal dat ook zijn, maar eerst moeten onderhandelingen nog alle kansen krijgen. De plotselinge gematigdheid van Puigdemont is volgens waarnemers waarschijnlijk een gevolg van de groeiende angst in de regio dat de economie van Catalonië instort als het haastig de banden met Spanje en de EU verbreekt.

De regering in Madrid heeft nog niet op Puigdemonts toespraak gereageerd.

"We beleven uitzonderlijke en historische momenten", zo begon Puigdemont zijn toespraak. De Catalaanse kwestie is ook een Europese kwestie, verzekerde hij. "De weg vooruit kan enkel democratie en vrede zijn." De premier bekritiseerde fel het optreden van de Spaanse politie, dat "enkel tot doel had paniek te zaaien". Maar toch konden "de razzia's, de cyberaanvallen en het geweld het referendum niet tegenhouden".

Puigdemont verzekerde dat "dit is geen persoonlijke kwestie" is. "Dit is het resultaat van 1 oktober, het onafhankelijkheidsreferendum", dat "een succes" was. Voor de premier had Spanje een referendum zoals in Schotland moeten toelaten, maar de dialoog is door Madrid volledig van de hand gewezen. "Miljoenen Catalanen vinden dat Catalonië een eigen staat moet zijn. Met de resultaten van het referendum heeft Catalonië het recht op onafhankelijkheid gewonnen."

Catalonië is altijd de economische motor van Spanje geweest, en heeft een heel belangrijke rol gespeeld in de pacificatie, modernisering en stabilisering van Spanje na de dood van dictator Franco, verzekerde Puigdemont.

Puigdemont sprak daarna onverwacht in het Spaans ook de andere Spanjaarden toe, om hen gerust te stellen. "Wij zijn geen delinquenten, wij zijn geen gekken, wij zijn geen plegers van een staatsgreep. Wij zijn normale mensen die willen stemmen. Wij hebben niets tegen Spanje en de Spanjaarden. Wij willen beter overeenkomen. Maar de huidige relatie werkt niet en is onhoudbaar."

De parlementszitting was op vraag van Puigdemont zelf met een uur uitgesteld. Volgens de Catalaanse regering gebeurde dat omdat er "internationale contacten" hebbben plaatsgevonden over bemiddeling in de kwestie, zo schreef het persbureau AFP. De Spaanse regering heeft die bemiddeling echter meteen verworpen, nog volgens AFP.

Volgens Euronews was Puigdemont in onderhandeling met Jean-Claude Juncker, maar de diensten van de Europese Commissievoorzitter ontkennen dat met klem. Eerder op de dag riep Europees president Donald Tusk Puigdemont op geen onomkeerbare stappen te zetten die de dialoog onmogelijk maken.

Mogelijk speelde ook onenigheid tussen Puigdemonts partij Junts pel Sí en de kleinere, maar radicale coalitiepartner CUP een rol. De CUP zou het niet eens zijn met Puigdemonts voorstel om de onafhankelijkheid enkel symbolisch uit te roepen en nog in dialoog te gaan met Madrid, en wil vandaag nog de onafhankelijkheid uitroepen. Zonder de CUP heeft de regering geen meerderheid in het parlement.

Er is nood aan een dialoog tussen Spanje en Catalonië om uit de impasse te geraken, zeggen professoren Luk Van Langenhove (VUB) en Hendrik Vos (UGent) vanavond in een reactie op de verklaring van Puigdemont.

Beide professoren benadrukken dat een dialoog niet eenvoudig wordt, maar dat een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring zeker geen oplossing is. "Puigdemont weet zelf ook dat dat geen optie is", zegt professor Europese politiek Hendrik Vos. "Er zouden misschien nog meer bedrijven uit Catalonië vertrekken, maar politiek gezien zou een eenzijdige onafhankelijkheid geen verschil maken. Puigdemont kan alleen maar hopen dat hij op de ene of andere manier een dialoog kan forceren, en hij moet ook zijn achterban, aan wie hij de onafhankelijkheid had beloofd, moed inspreken."

Een compromis zou kunnen zijn dat gepraat wordt over meer autonomie, of dat Spanje zou instemmen met een referendum over meer autonomie of zelfs onafhankelijkheid. "Het is wel zo dat hoe meer autonomie regio's krijgen, hoe meer ze op een staat beginnen te gelijken. Dat zou ertoe kunnen leiden dat andere landen het Catalaanse voorbeeld volgen", benadrukt Van Langenhove.

De Spaanse minister-president Mariano Rajoy heeft niet meteen gereageerd op de toespraak van Puigdemont. Woensdagmiddag om 16 uur geeft hij zijn mening in het Spaanse Huis van Afgevaardigden.

De Spaanse vicepremier Soraya Sáenz de Santamaría zei laat op de avond dat het kabinet woensdagochtend bijeenkomt voor extra overleg. Ze gaf Puigdemont alvast te verstaan dat die terug moeten keren op het wettelijk pad en niet het recht heeft bemiddeling met de regering voor te schrijven. Een dialoog tussen democraten kan alleen plaatsvinden binnen de lijnen van de wet. Puigdemont heeft Catalonië in "het hoogste niveau van onzekerheid" gestort met zijn toespraak van iemand die "niet weet waar hij is, waar hij heen gaat of waar hij naartoe wil", zei Sáenz de Santamaría. Ze herhaalde ook nogmaals dat het referendum in Catalonië "niet heeft plaatsgevonden".