Waarom we een hekel hebben aan foto's van onszelf

Het fenomeen is vergelijkbaar met het beluisteren van je eigen stem op een video- of audio-opname. Ben ík dat? Echt? Dat we onszelf niet herkennen op foto's heeft twee mogelijke oorzaken, de ene al iets ijdeler dan de andere.

Noem het wishful thinking of gewoon een stevige dosis arrogantie, maar we hebben de neiging om ons uiterlijk te overschatten als het op schoonheid aankomt. De psychologie heeft het in die context over 'zelfoverschatting', wanneer we 'onze eigen eigenschappen en kenmerken gunstiger inschatten dan objectief gezien het geval is', zo omschrijven de Amerikaanse psychologen Nicolas Epley en Erin Whitchurch het in een paper uit 2008. Zij kwamen tot die conclusie bij experimenten waarin ze proefpersonen vroegen om de juiste foto van zichzelf te kiezen uit een groep foto's. De deelnemers kozen vaker wel dan niet de met Photoshop bewerkte en opgesmukte kiekjes van zichzelf eruit, eerder dan de originele foto's. 

Een iets minder arrogante verklaring zit hem in het 'louter blootstellingseffect' oftewel het 'mere exposure effect' uit de psychologie. Wie regelmatig aan dezelfde stimulus wordt blootgesteld, went daaraan en gaat die prikkel leuker vinden. Denk maar aan hoe je een lied op de radio aanvankelijk vreselijk irritant kan vinden, maar het na honderd keer horen vrolijk begint mee te neuriën. Hetzelfde gebeurt als we vaak in de spiegel kijken, en dat vertrouwd beeld op den duur leuk gaan vinden. Op een foto zien we onszelf echter omgekeerd - niet in spiegelbeeld - waardoor het beeld niet klopt met het idee dat we zelf hebben. Daardoor herkennen we onszelf niet. Experimenten hebben al aangetoond dat we foto's van onszelf in spiegelbeeld wel beter quoteren, omdat we onszelf daarin wel herkennen. 

Allemaal goed in theorie, maar hoe kies je dan een leuke profielfoto op Facebook, een representatief beeld voor bij een cv of een foto op Tinder waarbij die date jou ook in het echt zal herkennen? We hebben namelijk zelf de neiging om terug te grijpen naar foto's waarvan anderen vinden dat we er niet op lijken. Enkele tips uit de psychologie:

- Gebruik het blootstellingseffect in je voordeel. Kijk regelmatig naar foto's van jezelf, of gebruik er eentje op de achtergrond van je smartphone zodat je went aan hoe je er eigenlijk in het echt uitziet. Het klinkt misschien vreemd en een tikje narcistisch, maar na een tijd zal je niet meer zo schrikken als je jezelf op foto ziet. 

- Lach op foto. Een lach zorgt ervoor dat we onszelf aantrekkelijker vinden op foto. Ga dus voor een vrolijke glimlach op een foto om tevredener te zijn met het eindresultaat, zelfs al is die niet helemaal oprecht. 

- Wees écht vrolijk. Een foto waarop we gek doen of een hele leuke tijd hadden, zullen we vanzelf als mooier bestempelen. Kies een plaatje uit waarop je oprecht gelukkig bent.