Geen weg terug voor gevluchte Rohingya: "Als ik terugkeer, word ik misschien ook vermoord"

In het zuiden van Bangladesh verschijnt een grootstad, gebouwd met tentzeilen, bamboe en golfplaten. En dat in een maand tijd. Kutupalong en Balukhali zijn de twee grootste vluchtelingenkampen hier. Maar binnenkort zullen ze samensmelten tot één megakamp. Op alle heuvels in de regio zijn terrassen afgegraven. Plaats voor de hutjes die nog moeten komen. Dan nog zal het niet voldoende zijn.

Er zijn in anderhalve maand meer dan een half miljoen Rohingya gevlucht vanuit Myanmar. Zij komen bij de meer dan 300.000 Rohingya die de voorbije jaren al naar Bangladesh waren gevlucht. Nu nog komen er elke dag enkele duizenden aan. In Shah Puri Deep, het meest zuidelijke punt van Bangladesh steken de vluchtelingen per boot over. Een gevaarlijke onderneming. Een dag voor wij er waren is opnieuw een boot gekapseisd. 12 mensen verdronken.

Op een braakliggend terrein zitten honderden mensen op de grond, ze zijn net aangekomen. Het grote merendeel van hen zijn vrouwen en kinderen. Wanneer we vragen waar de mannen zijn, krijgen we vaak dezelfde antwoorden: vermist, doodgeschoten of met een mes vermoord.

Een jonge vrouw zit te schuilen onder een paar bomen langs de weg. Ze is gisteren met een klein groepje de grens overgestoken. Militairen van het Myanmarese leger hebben haar dorp platgebrand. Haar moeder en vader zijn de keel doorgesneden. Haar kleine broer is vermist. Toen ze hem niet kon vinden, besloot ze alleen te vluchten naar Bangladesh.

De verhalen die je hoort, zijn stuk voor stuk vreselijk. En iedereen die we spreken heeft zo’n verhaal. Een vrouw die tijdens het vluchten haar baby verloor, toen ze een rivier moest overzwemmen. Een oude vrouw vertelt dat haar man te zwak was om te vluchten, toen het leger kwam hebben ze hem de keel doorgesneden. Ouders die zien hoe hun kinderen vermoord worden voor hun ogen. Meisjes die worden meegenomen en verkracht.

De Rohingya zijn een minderheid in Myanmar. Ze zijn hoofdzakelijk moslim. Sommige boeddhisten in Myanmar beschouwen hen als illegale immigranten uit Bangladesh. Ook al gaat hun geschiedenis in Myanmar honderden jaren terug. De Rohingya worden al decennia lang onderdrukt. Ze mogen hun religie niet in vrijheid belijden. En vaak gaat het ook over in fysiek geweld.

Toen vorige maand een militante groep Rohingya twee politieposten aanviel, was de reactie van Myanmar keihard. Hele dorpen werden platgebrand. Mensen werden zonder onderscheid beschoten of omgebracht met messen. De Myanmarese overheid zegt dat de verhalen worden overdreven en eenzijdig verteld worden. En dat er gezocht wordt naar een oplossing om de Rohingya te kunnen laten terugkeren.

“Hoe kan ik terugkeren? Er is niets meer. Mijn dorp is weg. Als ik terugkeer, word ik misschien ook vermoord.” Dat is het antwoord dat je hier vaak hoort. Ook al willen ze rechten krijgen in Myanmar en naar huis terugkeren, op dit moment zien de meesten geen andere oplossing dan in Bangladesh blijven.

Om de enorme exodus onder controle te krijgen worden alle Rohingya nu ondergebracht in vluchtelingenkampen. In de grootste, Kutupalong en Balukhali, is het een race tegen de klok om deze mensen te voorzien van wat ze nodig hebben om te overleven. Hier zitten al bijna een half miljoen mensen samen. Het is een komen en gaan van voedseltransporten, vrachtwagens met emmers, potten, pannen en andere gebruiksvoorwerpen. Het is vooral totale chaos.

“Mensen hebben niet genoeg eten, niet genoeg tentzeilen”, vertelt Shohana Aman van de Internationale Organisatie voor Migratie, “we delen zeep uit en andere producten om de hygiëne te bewaren. Veel mensen worden ziek en krijgen diarree, longontstekingen of huidziekten.” In andere kampen zijn al de eerste symptomen van cholera vastgesteld. De vaccins zijn onderweg. Maar ook daarvan zijn er niet genoeg, en bijna een miljoen mensen inenten zal lang duren.

Niet iedereen wil naar het buurland verhuizen. In Tumburu, net op de grens zien we een kamp met Rohingya aan de overkant van rivier, de kant van Myanmar. De oever is niemandsland. Een stuk dat noch door Myanmar, noch door Bangladesh geclaimd wordt.

Ze zijn tot hier gevlucht, omdat ook hun dorpen werden platgebrand. Omdat ook hun familieleden werden vermoord. Maar ze willen niet oversteken. “Het is overbevolkt in Bangladesh, en ook daar hebben we geen rechten. Dan blijven we liever aan deze kant van de grens.”

Het regent hard, in het kamp is het één modderpoel. De tentzeilen houden de regen nauwelijks tegen. Af en toe zwemmen mensen de rivier over om aan de Bengaalse kant van de rivier eten of medicijnen te kopen. Maar ze blijven koppig daar. Dichter bij hun vroegere dorpen. Dichter bij hun vroegere bezittingen die ze moesten achterlaten. Maar teruggaan is op dit moment geen optie.

Honderd meter verder houdt het leger van Myanmar de wacht. We zien ze patrouilleren. Soms schieten ze op de overzwemmende mensen. Tussen hen en de Rohingya hebben ze naar verluidt landmijnen gelegd. Er is geen weg terug.