Bioprinter is medische kip met gouden eieren

Kunnen we straks even de printer aanzetten als ons lichaam een foutmelding vertoont? Op termijn moet het volgens onderzoekers mogelijk om nieuwe bloedvaten, een lever of zelfs eierstokken uit de 3D-printer te laten komen. Voor vrouwen die hun borst laten amputeren bij kanker, moet een identiek exemplaar zonder al te veel littekens op die manier mogelijk zijn binnen 15 à 25 jaar, zo zei UGent-professor Phillip Blondeel gisteren in deze krant.

Binnen de regeneratieve geneeskunde is de bioprinter een revolutie aan het ontketenen. Verschillende weefsels kunnen worden gereconstrueerd met zogenaamde 'bio-inkt' die een samenstelling van stamcellen, groeifactoren en afbreekbare draagstructuren bevat en er zo laagje per laagje een nieuw weefsel ontstaat.

Zo’n kant-en-klaar vervangstuk is verre toekomstmuziek, maar geen sciencefiction. “We zijn vandaag in een stroomversnelling terechtgekomen”, meent Frank Luyten, die aan het hoofd staat van de biotechnologische onderzoeksgroep Prometheus (KU Leuven). “Voor kraakbeen- en botvervangende implantaten hoop ik dat we binnen de vijf jaar naar de patiënt kunnen.”

In kinderschoenen

Momenteel blijven de tests beperkt tot dierenmodellen, geeft Luyten aan. “Vooraleer we tot bioprinting bij mensen komen, zijn we wel nog enkele parameters aan het verkennen.” En dat experimenteren gebeurt overal ter wereld, van de Verenigde Staten tot Zuid-Korea. Dan gaat het over hartkleppen, bloedvaten, nierweefsel en zelfs geprinte eierstokken die muizen toelieten om zwanger te worden.

‘De kip die echt gouden eieren legt’, wordt al eens gezegd. Al zijn er nog heel wat drempels te overwinnen vooraleer die term de lading dekt. Zo moet bijvoorbeeld de bio-inkt, waarin de verschillende cellen en biomaterialen zich bevinden, zowel voldoende voedingsstoffen bevatten als genoeg stevigheid leveren, een moeilijke balans. En wie een volwaardig orgaan zou willen printen, moet niet enkel over genoeg stamcellen beschikken, maar ook tijdig in een volwaardige bloedcirculatie voorzien zodat de cellen niet vroegtijdig afsterven.

“Grotere weefsels staan nog in de kinderschoenen, maar je moet ergens starten natuurlijk”, zegt Luyten, die bij de Vlaamse overheid zo’n 3 miljoen losweekte voor onderzoek. Dat gebeurt binnen de publiek-private samenwerking RegMed, die vanuit Vlaams-Brabant een twintigtal kennisinstellingen samenbrengt en ook over de grenzen samenwerkt. Op termijn zou die publieke investering moeten groeien en de interesse van de industrie moeten wekken.

Niet meer afhankelijk van donoren

“Dat zal nodig zijn om het bioprinten betaalbaar te houden, al vrees ik dat de prijs altijd hoger zal oplopen dan de behandelingen die nu bestaan”, zegt Luca Moroni, biomedisch ingenieur aan de universiteit van Maastricht. Hij meent dat we de lat niet té hoog moeten leggen. “Als ik binnen twintig jaar op pensioen ben en ik zie berichten verschijnen over de eerste klinische proeven met orgaanweefsel, dan zal ik al tevreden zijn.” Een nieuw paar benen lijkt dus niet meteen aan de orde.

Het gegeven zet wel vraagtekens bij de maakbaarheid van de mens. Zal het in de toekomst enkel over reconstructie en herstel gaan of gaan we nieuwe lichaamsdelen bestellen naar eigen smaak? Kunnen mannen straks de spamberichten voor een penisverlenging negeren en gewoon een nieuwe bestellen op gekozen lengte? 

De beweegredenen van de onderzoekers zijn alvast niet esthetisch, het gedroomde einddoel is eerder om orgaantransplantatie op termijn te kunnen vervangen. “In de weefselbanken van de 21ste eeuw zijn we niet meer afhankelijk van donoren, maar bieden we op maat gemaakte vervangonderdelen aan vanop het schap”, droomt Luyten.