Thomas Sankara 30 jaar dood. Wat betekent de Lumumba van Burkina Faso vandaag?
Vandaag is het 30 jaar geleden dat Thomas Sankara werd vermoord tijdens de staatsgreep van Blaise Compaoré. De marxistische Burkinabé wordt wel eens vergeleken met Ché Guevara. Ook van Patrice Lumumba heeft hij wat weg. Voor heel wat Afrikaanse jongeren is Sankara een idool in hun strijd tegen de oude politieke cultuur.
Vlak voor zijn dood op 15 oktober 1987 zei de toen 38-jarige president Thomas Sankara: "je kunt een man doden, maar niet zijn ideeën." Niets is minder waar gebleken. Sinds de vreedzame revolutie in 2014 heeft Sankara een heldenstatus en ook vandaag weer zullen velen op straat komen in Burkina Faso om hem te herdenken. Vooral de jongeren, maar ook kunstenaars, rappers, en andere muzikanten zijn gek van zijn revolutionaire en anti-imperialistische ideeëngoed.
Van Opper-Volta naar Burkina Faso
Een radicale jongen was hij inderdaad, die Sankara. In 1982 nam hij als kapitein deel aan de militaire staatsgreep die met een monsterverbond van progressieve en conservatieve krachten kolonel Ouédraogo aan de macht bracht. Sankara werd premier, een jaar later bracht hij zelf met een groep militairen de president ten val.
Het toenmalige Opper-Volta was toen een straatarm ontwikkelingsland met armoede en honger, dat al werd bedreigd door de oprukkende Sahel. President Sankara herdoopte het tot Burkina Faso, het "land van de oprechte mensen". De bevlogen spreker (zie onder) voerde een radicale, anti-imperialistische koers, en streek kolonisator Frankrijk én de internationale financiële instellingen flink tegen de haren: zo wilde hij geen schulden aflossen, en riep hij op om alleen voedsel uit eigen land te en eigen kledij te dragen. Hij liet spoorwegen aanleggen en sociale woningen bouwen, het onderwijs werd gratis.
Zelfredzaamheid, ecologie, vrouwenrechten, nu zijn ze ingebed in de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, maar in 1983 waren het nog revolutionaire ideeën. Volgens tegenstanders reed Sankara zijn land
economisch in de prak, maar Burkina Faso had vier jaar later wel geen
hongersnood meer. Integendeel, het kon zijn voedsel zelfs uitvoeren naar de buurlanden.
Vermoord door zijn kameraad
De moord op Thomas Sankara is even schimmig als die op
Patrice Lumumba. Tijdens de coup door zijn vroegere strijdmakker Blaise Compaoré werd Sankara omgebracht samen met 12 anderen. Of Compaoré er zelf achter zat, met de hulp of het medeweten van zijn beschermheer Frankrijk, zal misschien nog duidelijk worden. Compaoré werd zelf in 2014 gedwongen om op te stappen. Meteen nadien werd het lichaam van Sankara opgegraven voor onderzoek.
Dat verzet tegen het jarenlange bewind van Compaoré, geplaagd door corruptie en nepotisme, was een nooit geziene breed gedragen beweging van burgergroeperingen, vrouwen en jongeren. Velen lieten
zich inspireren door de ideeën van Sankara en droegen zijn beeltenis en slogans mee: “het vaderland of de dood. We zullen overwinnen”.
Afrikaanse jeugd op zoek naar hoop
De Afrikaanse jeugd is duidelijk op zoek naar een nieuw
lichtend voorbeeld, maar dat is er sinds de dood van Nelson Mandela niet meer geweest. De voorbije jaren zijn niet alleen in Burkina Faso, maar ook in landen als Senegal, Mali, Congo en Gambia burgerbewegingen als paddenstoelen uit de grond geschoten. De sociale media maken hun draagvlak groter. Vorige week werd in Mali zelfs een coalitie van 15 bewegingen uit verschillende Afrikaanse landen gevormd. Ze draagt voluit de stempel van het panafrikanisme én van Sankara. “Hij geeft ons hoop, we herkennen ons in hem omdat alles waarvoor hij heeft gevochten, nu meer dan ooit van belang is “, zei rapper Humanist. Ook in landen als Togo, waar het protest tegen president Faure Gnassingbe steeds luider wordt, weerklinkt af en toe de naam van Sankara. (zie foto)
Wat als Sankara langer had geleefd?
Een man die maar vier jaar aan de macht was en vroeg stierf,
spreekt tot de verbeelding, wordt ontmenselijkt, wordt een mythe. De scherpe kantjes - zoals zijn beruchte Comités de défense de la révolution, die de bevolking met ijzeren hand moest controleren, worden al eens snel vergeten in de context van zijn verwezenlijkingen. Kijk maar naar Mandela, wiens erfenis als verzoenende staatsman zwaarder weegt dan zijn jonge jaren als terrorist-vrijheidsstrijder . Wat als Sankara zoals veel Afrikaanse presidenten langer aan de macht was geweest? Zou hij uitgegroeid zijn tot een tweede Mandela? Of zou hij even corrupt en machtsgeil geworden zijn als de vele anderen die destijds ook de revolutie preekten? We zullen het nooit weten. Het is aan de Afrikaanse jeugd zelf om er de juiste lessen uit te trekken.