Aan de grens met Noord-Korea: een topattractie in China

Een namiddag aan de oever van de Yalu rivier in Dandong staat in het teken van ontspanning. Toeristen kuieren over de promenade aan de oever, trekken Koreaanse kleren aan voor de foto en kopen Noord-Koreaanse bankbiljetten, met de beeltenis van Kim Il Sung erop, de stichter van de Noord-Koreaanse dynastie. Niet om iets mee te kopen, maar louter als souvenir voor het thuisfront.

De meeste toeristen hier bezoeken de Broken Bridge, een brug gebouwd door de Japanners en gebombardeerd door de Amerikanen tijdens de Koreaanse oorlog. China heeft van de kapotte brug een aandenken gemaakt aan die oorlog, overal hangen foto’s en weerklinken er communistische hymnes. De brug eindigt halverwege de rivier, de Noord-Koreanen hebben hun helft nooit heropgebouwd.

Dit is het dichtste dat je bij Noord-Korea kan komen, te voet dan toch. Aan de overkant is een vervallen pretpark te zien, en enkele leegstaande flatgebouwen. Gebouwd door Chinese investeerders, zullen we later horen, maar enkele jaren geleden leeg komen te staan. Aan de Chinese kant is de afgelopen jaren een woud aan gloednieuwe wolkenkrabbers verrezen, zoals overal elders in China.  

Het einde van de brug is de ideale plek voor foto’s. “Hier kom je het verleden tegen” zegt een Chinese zakenman uit het zuiden met emotie in zijn stem. “Het doet ons terugdenken aan de Koreaanse oorlog. Maar ook aan hoe China was, 40, 50 jaar geleden.” Hij wijst naar de overkant van de oever. “Als ik hier sta, dan ben ik trots op wat China heeft verwezenlijkt”, zegt een andere man me. Hij poseert met zijn hele familie voor een selfiestick, met Noord-Korea in de achtergrond.

“Wij zijn een wereldmacht geworden, die helpt om de vrede te bewaren in de wereld.” Helemaal gerust in de streken van Kim Jong Un (die hier niet heel flaterend “Kim pangzi” wordt genoemd – Kim de Dikzak) is hij niet. “De testsite voor zijn raketten is maar 50 kilometer van de Chinese grens. De laatste test konden we tot hier voelen.”

Maar een jongere man, die hier samen met zijn moeder is, lacht die angst weg. “Het Chinese leger is machtig” zegt hij. “Bovendien zullen de Verenigde Staten en Noord-Korea elkaar niet aanvallen. Ze beschikken nu immers allebei over krachtige wapens.” Ook hij is trots op zijn land: “Ik was vorig jaar in Noord-Korea en heb met mijn eigen ogen gezien dat de mensen er honger lijden. Hun leiders geven niet om het volk. Gelukkig is dat in China anders.”   

Toch heeft Dandong een deel van zijn welvaart te danken aan Noord-Korea. Overal in de stad zijn Noord-Koreaanse specialiteiten te koop, zoals verse ginsengwortels, likeur, en goedkope sigaretten. Veel winkels hebben Koreaanse opschriften. Reisbureautjes verkopen Noord-Koreaanse daguitstappen. s’ Avonds eten we in een Noord-Koreaans staatsrestaurant. De maaltijd wordt opgefleurd door Noord-Koreaanse zangeressen en het bier komt uit Noord-Korea.

Ook de dienster aan onze tafel is Noord-Koreaans, ze heeft een vlaggetje opgespeld. Een jaar is ze al in China, per maand heeft ze amper drie dagen vrijaf. Eten doen ze pas na 22 uur, als alle klanten naar huis zijn. Of ze in China wil blijven? Ze aarzelt even. “Dat is niet goed voor mijn land”, zegt ze in het Chinees met een zwaar accent. Aan de tafel naast ons zit een groep Chinese mannen. Ze willen net hetzelfde weten als ik. Komt ze uit Noord-Korea? Wat denkt ze van China? Wil ze niet langer blijven?

Als een man suggereert dat Shanghai een goede plek zou zijn voor haar, komt er een flauwe glimlach op haar gezicht. Iedereen weet hier dat Noord-Koreaanse vluchtelingen zonder pardon worden teruggestuurd naar Pyongyang, waar ze op zijn zachtst gezegd niet met open armen onthaald worden. Een bediende aan de balie van het hotel vertelt ons ’s avonds dat alle Noord-Koreanen te horen hebben gekregen dat ze binnen de drie maanden China moeten verlaten. Niemand weet of de Chinese overheid dat dreigement ook echt zal uitvoeren.  

Naast de Broken Bridge ligt nog een andere brug, ook al gebouwd door Japan. Die is wel nog intact en het is de levensader van Noord-Korea. Naar schatting loopt 70 procent van de handel over deze brug. Ook de nachttrein Beijing-Pyongyang rijdt langs hier. ’s Avonds staan lange rijen trucks aan te schuiven om China binnen te rijden. Sinds de laatste ronde strenge sancties, zowat een maand geleden, is het verkeer over deze brug nochtans erg afgenomen, dat bevestigen verschillende inwoners.

Het is duidelijk dat de recente test met een waterstofbom ook bij de Chinezen in het verkeerde keelgat is geschoten. “De meeste inwoners in Dandong voelen er nog niet veel van” zegt een taxichauffeur. “Maar voor de zakenmensen die handel drijven met Noord-Korea is het een ramp.” Als het donker wordt, wordt het contrast tussen Noord-Korea en China nog duidelijker. Aan Chinese kant gaan overal lichten aan en ook de ontelbare hoge flatgebouwen worden vrolijk verlicht. Restaurants en karaokebars lopen vol, op de oever klinkt muziek en mensen later papieren lantaarns op. Aan de Noord-Koreaanse kant wordt het aardedonker en blijft het akelig stil. Voor de Noord-Koreanen moet China lijken op het paradijs, bedenk
ik.

De volgende ochtend maken we een boottocht op de Yalu rivier, nog een toeristisch hoogtepunt hier. We nemen een minibus naar het noorden en stoppen voor een hek met prikkeldraad. “Grens tussen de Volksrepubliek China en de Democratische Volksrepubliek Korea” staat er op een bord. Maar in het hek zit een poortje en daarachter ligt een aanlegsteiger. “We doen niets illegaals zolang we op de rivier blijven” zegt de gids sussend. En ook: “Fotograferen mag maar geen drones oplaten alstublieft”.

Op het bovendek hangt een aangename spanning, een beetje zoals in een pretpark. Het eerste wat we zien zijn wachttorens, en nog meer prikkeldraad. “De mensen in Noord-Korea hebben gratis gezondheidszorg en onderwijs” dreunt de gids door de luidspreker. Net zoals in China vroeger, zie ik mensen denken. “Elke maand krijgt iedereen een aantal voedselbonnen.” Ook dat is in China al lang geschiedenis, gelukkig maar.

Als we de eerste Noord-Koreaanse soldaten zien, rept iedereen zich naar de reling. Ze zitten op een muurtje en gooien lusteloos steentjes in het water. Even verder zien we een groepje Noord-Koreanen, allemaal met een fiets in de hand. Een aarden weg loopt het land in. De Chinese toeristen zwaaien uitbundig en beginnen opgewonden te roepen. De selfiesticks worden massaal bovengehaald. De Noord-Koreanen staren ongeïnteresseerd terug. Elke dag varen hier tientallen volgepakte plezierboten voorbij, speedbootjes scheren rakelings langs de oever. Het doet me denken aan een menselijke zoo. Er staan geen tralies voor, maar ontsnappen kan niet.  

Ter afsluiting rijden we nog naar de nieuwe hangbrug, 20 km naar zuiden. Die is gebouwd door de Chinezen zelf, intussen 5 jaar geleden. Het is een indrukwekkend wit gevaarte, dat veel meer verkeer aankan dan de oude brug uit 1943. Rondom is een volledig nieuw stadsdeel gebouwd. Aan de voet van de brug staat een immens gebouw met als opschrift "Groot gebouw aan de poort van het land”. Het staat helemaal leeg, een paar ramen zijn gebroken.

“De brug had open moeten gaan in 2014", zegt onze taxichauffeur. “Maar aan de Noord-Koreaanse kant eindigt ze in een veld. De weg die ze moet verbinden met de stad Sinuiju, de vierde grootste stad in Noord-Korea, is nooit aangelegd.” Hij heeft ook een verklaring voor de vertraging. “Het contract voor de brug is nog getekend door voormalig premier Wen Jiabao en de machtige oom van de huidige Koreaanse leider, Jang Song-thaek. De bedoeling was om hier een speciale economische zone aan te leggen, die ook Noord-Korea zou helpen ontwikkelen, naar Chinees model.

Maar toen Kim Jong-un aan de macht kwam heeft hij zijn oom laten executeren. En sindsdien zit het hele project in de ijskast.” Wanneer de nieuwe brug zal opengaan? Niemand weet het. Ook de relatie tussen China en Noord-Korea zit duidelijk in de koelkast. Enkel voor de toeristen is dit nog een attractiepark.