Waarom uitgerekend Harvey Weinstein zoveel losmaakt
Roman Polanski, Woody Allen, Bill Cosby en zovele anderen gingen hem voor. Stuk voor stuk werden ze beschuldigd van seksueel misbruik, maar geen enkele van hen ontketende de storm aan reacties van de afgelopen weken. Waarom maakt uitgerekend Harvey Weinstein zoveel los?
"Ik wees hem herhaaldelijk af en daar strafte hij me voor." De IJslandse zangeres en actrice Björk heeft in een Facebook-post nu ook Lars von Trier aan een bedenkelijk lijstje toegevoegd. Zonder hem bij naam te noemen: ze heeft het over een Deense regisseur met wie ze een film maakte – Björk speelde de hoofdrol in Dancer in the Dark van Von Trier in 2000 – en beschrijft de cultuur van ongewenste aanrakingen en intimidatie op de set.
Sinds het schandaal rond Hollywood-grootheid Harvey Weinstein losbarstte en tientallen vrouwen getuigden over hoe de producent hen seksueel geïntimideerd, aangerand of zelfs brutaal verkracht heeft, regent het gelijkaardige verhalen. Soms noemen de slachtoffers naam en toenaam, zoals in het geval van acteur en regisseur Ben Affleck. Vaker zijn de verhalen anoniem. Ga maar eens kijken op de hashtag #MeToo die ook in België trending is op Twitter. In Frankrijk loopt het storm onder de hashtag #balancetonporc, oftewel 'verlink je varken'. En ook bij ons beweegt er onderhuids wat in de filmwereld om met verhalen naar buiten te komen, getuigde Hilde Van Mieghem zaterdag in Alleen Elvis blijft bestaan op Canvas.
Waarom worden die dekseltjes nu pas gelicht? Iedereen kent de verhalen over Roman Polanski, die zelfs veroordeeld is voor verkrachting, en Woody Allen die beschuldigd wordt van pedofilie. Zij brachten niet hetzelfde teweeg. Zelfs Bill Cosby, die door tientallen vrouwen aangeklaagd werd, had niet hetzelfde uitdijende effect.
Van Gheluwe
Wel, precies dat al die mannen Weinstein al zijn voorgegaan, is een van de belangrijkste factoren waarom het nu wel stormloopt. Hoe meer vrouwen al getuigd hebben over misbruik, hoe sneller ze au sérieux genomen worden. Al de voorgaande zaken, geven de nieuwe zaken meer geloofwaardigheid. Plus uiteraard het grote aantal klachten tegen Weinstein alleen. "Het is de macht van het getal. Hetzelfde effect zagen we ook bij seksueel misbruik in de kerk", zegt advocate Christine Mussche. "Een keer de zaak-Van Gheluwe losbarstte, is het aantal klachten ontploft. Zaken van zulke omvang zorgen voor een psychologische déclic."
'Het is de macht van het getal. Hetzelfde effect zagen we ook bij seksueel misbruik in de kerk'
Daarnaast is er nog een andere belangrijke factor. De maatschappij van vandaag is niet meer die van tien jaar geleden. Toen maakten hashtags als #wijoverdrijvenniet en #zeghet nog geen furore, toen kwamen er wereldwijd geen miljoenen vrouwen op straat met roze mutsjes op hun hoofd om te protesteren tegen de inauguratie van een vrouwonvriendelijke president. "Er is een opstoot van nieuw feminisme", zegt Liesbeth Kennes, beleidsmedewerker seksueel geweld CAW Oost-Brabant. Zij is oprichtster van 'Wij spreken voor onszelf', een platform voor slachtoffers van seksueel geweld. "Jonge vrouwen staan op en zeggen: godverdomme, wij pikken dit niet meer. Ze worden gesteund door oudere generaties die het ook beu zijn. Bovendien wordt er in de media nu veel meer over bericht. Dat voedt het bewustzijn."
In Vlaanderen
Ook Vlaamse actrices getuigden vorige week al over collega's die over de schreef gingen. Anoniem, weliswaar. Vooralsnog werden hier nog geen namen gelost. Klachten werden er ook nog niet ingediend, voor zover Mussche weet. Dat is ook normaal, zegt de advocate. "Het is nog wat vroeg. Slachtoffers hebben tijd nodig om zo'n stap te zetten. Het is ook een grote beslissing, vergeet niet dat het bijna altijd om machtsmisbruik gaat. De angst voor de gevolgen is een belangrijke factor om niet te spreken."
Toch is de kans reëel dat ook in de Vlaamse acteurswereld vrouwen naar voren zullen stappen. Mussche heeft nog geen officiële vraag gekregen, maar is via via al wel door één persoon benaderd. "Sowieso raad ik slachtoffers die hun verhaal kwijt willen aan om dat onder begeleiding te doen", waarschuwt Mussche. "Je verhaal publiek maken, met of zonder gerechtelijke stappen erbij te ondernemen, is niet risicoloos. Je riskeert laster en eerroof, maar het heeft ook een grote impact op je eigen imago. En weet dat 90 procent van de mannen ronduit zal ontkennen wat er gebeurd is. Daar moet je mee om kunnen."
'Het is zeker geen advies om te zwijgen, maar getuigen moeten wel weten waaraan ze beginnen. Je mond opendoen heeft repercussies'
Een waarschuwing waar Liesbeth Kennes zich volmondig bij aansluit. "Het is zeker geen advies om te zwijgen, maar getuigen moeten wel weten waaraan ze beginnen. Het is een kwestie van zelfbescherming, je mond opendoen heeft repercussies."
Wave of change
En toch is het net dat waartoe Björk oproept op haar Facebook-pagina. Is het niet publiekelijk, dan op zijn minst tegen de persoon in kwestie. "There is a wave of change in the world. Let's stop this", schrijft ze. Volgens haar paste "de Deense regisseur" zijn gedrag aan, nadat ze tegen hem was ingegaan en gedraagt hij zich nu ook anders ten opzichte van vrouwen.
'Ik ben ervan overtuigd dat heel wat van die mannen te weinig stilstaan bij hun daden. Zo'n terechtwijzing kan dan zeker aankomen'
Is dat naïef? Christine Mussche gelooft dat het kan. "Een percentage ga ik er niet op plakken, maar ik ben er rotsvast van overtuigd dat heel wat van die mannen te weinig stilstaan bij hun daden. Zo'n onmiddellijke terechtwijzing kan dan zeker aankomen en hen er zelfs van weerhouden om te herbeginnen. Het is belangrijk dat ze beseffen hoe ontoelaatbaar hun gedrag is."