Tusk wil Europese Unie hervormen in dertien bedrijven

Tusk publiceerde gisteravond een zogenaamde Leaders Agenda voor de komende twee jaar. De wegenkaart omvat naast de acht reguliere toppen tot juni 2019 ook vijf informele toppen over specifieke thema's. Het is de vrucht van een reflectieoefening over de toekomst van Europa die is gelanceerd na het brexit-referendum van juni vorig jaar.

Dat debat startte voorzichtig met een top in Bratislava, waar de leiders weinig meer deden dan de lopende initiatieven oplijsten, maar het ambitieniveau is opgetild sinds de verkiezing van de Franse president Emmanuel Macron dit voorjaar. Diens speech aan de Sorbonne-universiteit en de State of the Union van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker geven blijk van het nieuwe Europese zelfvertrouwen.

"Ik ben zeer tevreden met jullie bereidheid om ons werk te versnellen en het gevoel van onmacht te overwinnen", schrijft Tusk in zijn begeleidende uitnodigingsbrief voor de top van morgen. In zijn brief bevestigt de president het voornemen dat de regeringsleiders eind vorige maand maakten op een informeel diner in Tallinn: ze willen de Europese zaken vaker zelf in handen nemen en de "gordiaanse knopen" van de Europese politiek ontwarren.

In kringen van Tusk verwijst men naar de recente deblokkering van de voorstellen om Europa sterker te wapenen tegen dumping. De handelsministers beten drie jaar lang de tanden stuk op die voorstellen. Eenzelfde impuls van de chefs zou zo bijvoorbeeld ook de besluitvorming rond de uitbouw van een digitale eenheidsmarkt kunnen versnellen.

Maar een discussie op topniveau vormt allerminst een garantie op succes. Zo vindt op 17 november in Göteborg een top over het sociale Europa plaats en in december zullen de leiders een eerste keer van gedachten wisselen over de verdieping van de eurozone en wagen ze zich ook aan een debat over de hervorming van het asielbeleid. Het zijn thema's die bijzonder politiek geladen zijn en de claims van Europese eenheid in de nasleep van brexit snel onderuit kunnen halen.

Tusk wil die splijtzwammen aanpakken met zogenaamde "decision notes". De nota's lijsten de meningsverschillen op, kaderen de kern van het conflict en moeten de basis vormen voor een ernstige politieke discussie. "Het doel bestaat erin elke impasse te doorbreken", stelt Tusk. Zo wil hij tegen mei of juni van 2018 een doorbraak forceren in de aanslepende onderhandelingen over de verdeling van de inspanningen in het asielbeleid.

Tusk neemt als uitgangspunt dat alle beslissingen met 28, of "in functie van het onderwerp" met 27 lidstaten, worden genomen. "Maar deze aanpak verhindert lidstaten niet om sneller vooruit te gaan op bepaalde gebieden, terwijl de deur open blijft voor degenen die later willen aansluiten", zo bevestigde de Pool de optie van een Europa met verschillende snelheden. "Het dilemma is hoe we eenheid kunnen verzoenen met dynamiek, en hoe we de nieuwe energie kunnen aanwenden op een manier die ons niet verdeelt, maar versterkt", observeert hij.

Het sociale Europa, de verdieping van de eurozone, het migratiebeleid en de versterkte defensiesamenwerking vormen de belangrijkste werven voor de rest van 2017. Op een informele top op 23 februari komen institutionele zaken aan bod: de samenstelling van het Europees Parlement, transnationale lijsten voor de Europese verkiezingen, benoemingen en de aanduiding van Spitzenkandidaten voor het voorzitterschap van de Europese Commissie in 2019. Dan wordt ook voor het eerst de volgende meerjarenbegroting na 2020 aangesneden.

Op 17 mei volgt een informele top in Sofia met de landen van de westelijke Balkan. In september van dat jaar buigen de leiders zich in Wenen over de beveiliging van de Europese buitengrenzen en de samenwerking op veiligheidsvlak. In mei 2019, enkele weken na het vertrek van de Britten, willen de leiders de kater van brexit definitief doorspoelen op een top in het Roemeense Sibiu. Alvast één netelige kwestie zal dan nog niet afgehamerd zijn: de meerjarenbegroting, met als hamvraag hoe het brexit-gat in de begroting gedicht moet worden. De onderhandelingen daarover zullen volgens Tusk pas eind 2019 afgerond worden.