‘Revolution of Sound: Tangerine Dream’: Weinigzeggende nostalgietrip

“Muziek bestaat niet. Er zijn enkel goed gereguleerde klanken”, hoor je over archiefbeelden van muzikanten in het West-Berlijn van de jaren 60. De stem is die van verteller Alexander Hacke, maar de woorden zijn die van de in 2015 overleden Edgar Froese, het brein achter de experimentele elektronica-formatie Tangerine Dream.

In Revolution of Sound probeert regisseuse Margarete Kreuzer in een luttele 87 minuten het hele verhaal van Tangerine Dream te vertellen. Dat is ambitieus, aangezien het collectief meer dan honderd releases op zijn cv heeft staan, waaraan minstens evenzoveel muzikanten hebben meegewerkt. Als leidraad dienen, hoe kan het ook anders, de filosofie en de herinneringen van Froese – een op D-Day geboren Duitse muzikant die de van The Beatles afgekeken beatrock van zijn bandje The Ones eind jaren 60 inruilde voor experimentele elektronica. Pour la petite histoire: die ommekeer kwam er nadat hij op een tuinfeestje van Salvador Dalí had mogen optreden

Tangerine Dream bracht vooral in de jaren 70 een reeks grensverleggende albums uit, zoals Phaedra (1974), Rubycon (1975) en Ricochet (1975). Maar het valt op dat iemand met het verfijnde oor en de revolutionaire ideeën van Froese vaak in platitudes denkt. Uitspraken als “Het voelt alsof het instrument parallel zweeft aan mijn gevoelens”, “Ik wil iets ervaren met de grootst mogelijke intensiteit” en “Ik wil het bewustzijn van de mensen verruimen” zijn door de hele documentaire geweven. Maar in wezen dragen ze weinig bij aan de erfenis van Tangerine Dream.

Aardbeving

Want die erfenis is immens. Revolution of Sound raakt heel even aan Froeses korte vriendschap met David Bowie, die beweerde dat Tangerine Dream de soundtrack van zijn Berlijnse periode vormde. Op de soundtrack hoor je even Bowies ‘Warszawa’ (uit zijn meesterwerk Low uit 1977), en wie niet beter weet, zou denken dat je gewoon een compositie van Froese hoort.

Bowie is niet de enige. De retro-futuristische architectuur van Kraftwerk is gebouwd op de fundamenten die Tangerine Dream legde. Brian Eno zat waarschijnlijk nog steeds bij Roxy Music als hij nooit had ontdekt dat ijle synthesizer-sounds niet in popsongs moesten worden gegoten, maar nog beter tot hun recht kwamen in wijd meanderende composities, zonder structuur of terugkerende melodie. En ook vandaag is de invloed van Froese nog steeds voelbaar: muzikanten als M83 steken niet onder stoelen of banken dat Tangerine Dream hen heeft gevormd.

Alleen krijg je dat nooit te horen in Revolution of Sound. Kreuzer vertelt heel netjes en heel chronologisch het verhaal dat Froese heeft doorgemaakt, en brengt heel wat mensen voor de camera die alles van dichtbij hebben gemaakt, waaronder componist Jean-Michel Jarre en regisseur Michael Mann. Maar ze staat nooit stil bij het bredere plaatje, of bij de naschokken die, meer dan veertig jaar na de aardbeving van Phaedra, nog steeds nazinderen. Zo blijft Kreuzer erg aan de oppervlakte: wie had gehoopt dat de fascinerende geschiedenis van Tangerine Dream hier zou worden uitgediept, blijft op zijn honger zitten.

Hommage

Meer dan een documentaire voelt Revolution of Sound aan als een hommage aan Froese, een bizarre figuur die er een beetje uitziet als een typetje dat Hugo Matthysen graag zou spelen in Het Peulengaleis. Dat de muziek van Tangerine Dream in de jaren 80 en 90 net iets té vaak aan de verkeerde kant van de dunne lijn tussen psychedelica en kitsch belandde, wordt gemakshalve dan ook achterwege gelaten.

Zo is Revolution of Sound: Tangerine Dream weinig meer dan een bijwijlen fijne nostalgietrip, die te weinig zegt om anderhalf uur lang te kunnen blijven boeien. In haar verlangen om het hele Tangerine Dream te vertellen, vertelt Kreuzer immers niets op een uitdagende manier. Zonde, want de klankenrevolutie van Edgar Froese verdient beter.

Nog op 20/10 op Film Fest Gent. Tickets kunt u hier bestellen.