”Er mag in principe niets verloren gaan”

In 135 Vlaamse Kringwinkels krijgen afgedankte spulletjes een nieuw leven en hun populariteit blijft maar stijgen. Ten opzichte van 2012 steeg het aantal verkooppunten met 21% en de inzameling van goederen met 20%. Maar directeur Marleen Vos vreest voor stilstand door dat succes. “In het uitvoeringsplan Huishoudelijk afval van Ovam is de doelstelling van 7 kg hergebruik per persoon in Vlaanderen tegen 2020 vastgelegd, maar het hergebruik stagneert nu rond vijf kilo per inwoner. Dat komt door een nijpend tekort aan personeel.” Op dit moment werken er 500 werknemers bij de Kringwinkel. Om de druk aan te kunnen moeten er dat volgens Vos tegen 2021 1500 bij komen.

De circulaire economie gaat tegenwoordig verder dan de kringloopwinkel. Overal ontstaan er initiatieven van geëngageerde burgers rond hergebruik. Steven Beyen is medeoprichter van een geefpleintje en een repaircafé in Hasselt. “Die initiatieven ontstaan vanuit een milieustandpunt. We proberen meer waarde aan grondstoffen te geven. In de moderne samenleving hebben grondstoffen geen hoge levensduur. We leven in een wegwerpmaatschappij. Maar al die initiatieven hebben ook een sociale functie. In repaircafés worden spullen samen hersteld en kennis doorgegeven, maar ondertussen wordt er ook een praatje gemaakt. Vijf à tien jaar geleden speelden die initiatieven zich in de marge af, maar je merkt dat het meer begint te leven.”

De Provincie Limburg organiseerde de afgelopen week Festival Retour om de circulaire economie te ondersteunen. “Het aantal initiatieven neemt inderdaad toe”, beaamt Mieke Herdewyn. “Dat heeft wellicht te maken met de financiële crisis maar ook omdat het bewustzijn toeneemt. Bij een deel van de bevolking ontstaat ergernis en verbolgenheid. Ergernis omdat we teveel spullen in huis hebben. Verbolgenheid omdat bruikbare dingen worden weggegooid.”

Weggeefwinkel

“Vroeger naaide moeder een lap op een broek met een gat. Die knowhow is aan het verdwijnen, maar via repaircafés pikken de mensen de draad weer op. Iedereen is ook welkom in zo’n repaircafé, maar er wordt wel gevraagd dat je betrokken bent en dus niet zomaar een kapot item dumpt en weer vertrekt. Dat geldt ook voor de weggeefwinkels en -pleintjes. Voor mensen die het niet zo breed hebben, is zo’n weggeefwinkel ook een manier om uit dat sociale isolement te komen.”

Deze week gingen leerlingen van middelbare scholen aan de slag om apparaten te herstellen in de klas. “Weinig mensen weten dat eenvoudige apparaten makkelijk zelf te herstellen zijn”, aldus initiatiefnemer gedeputeerde van milieu Ludwig Vandenhove. “Zo belanden ze onterecht op de afvalberg. Circulaire economie betekent de ommekeer van massaal kopen en weggooien naar hergebruiken, opwaarderen en delen. Dat is goed voor je portemonnee, fijn voor het milieu en gewoon leuk.”

Olie

Het Engelse Totnes werd in 2006 de eerste Transition Town. Inmiddels zijn er wereldwijd 357 steden die de ambitie hebben om een antwoord te bieden op het nakende tekort aan aardolie, nog steeds het voornaamste bestanddeel van kunststof. “Klimaatverandering krijgt veel aandacht, maar het olietekort blijft vaak buiten beeld”, zegt Hugo Tresinie van Transitie Limburg. “In Transition Towns bereiden ze zich voor op een toekomst met minder olie. En dat betekent dus dingen delen, ruilen of een langer leven geven. Transitie is een reactie tegen die overconsumptie van olie.”

“30 tot 50 procent van de grondstoffen die we gebruiken, worden verspild. Dat kun je vermijden door hergebruik of door dingen minder snel weg te gooien. Waarom moet ieder kind een nieuwe gocart? Dat is speelgoed waar je uit groeit. Het is logischer dat een gocart wordt gedeeld via een spelotheek.”

Boekendeelkasten

Het zijn vaak geëngageerde burgers die zelf initiatieven nemen tegen de verspilling. Zo heeft het Amerikaanse fenomeen ‘My Little Library’ nu ook Limburg in de greep. In minstens de helft van de Limburgse gemeenten staan al boekenruilkasten waar iedereen boeken kan uithalen of instoppen. “Ik heb vier waterdichte kastjes op verschillende straten geplaatst”, zegt Leo van Velzen uit Bocholt. “Het loopt als een trein. Het is een sociaal gebeuren want vaak maken mensen aan zo’n boekenkast een praatje. Het is ook goed voor het milieu want je geeft boeken een tweede leven. Het is verrassend hoe vaak ik er boeken aantref die nog maar pas uit de boekenwinkel komen.”

Bij Lets Limburg verhandelen ze diensten of liever nog… wederdiensten. “LETS staat voor Local Exchange Rate System”, legt Lieve Proost van Lets Limburg uit. “Het is in de jaren ’80 uitgevonden door de bewoners van een Canadees stadje dat aan de rand van de afgrond stond omdat het lokale houtbedrijf dichtging. Het gaat om een virtuele munteenheid die geen monetaire waarde uitdrukt, maar wel waardering. In Limburg is onze munteenheid drepkes. Telkens je iemand helpt –bijvoorbeeld door in de tuin te werken of te helpen bij een verhuis- verdien je een aantal drepkes in ons online waarderingssysteem. Daarmee kun je dan weer andere diensten verdienen. Het vervangt eigenlijk het hulpsysteem van buren en vrienden van vroeger. Ondertussen is het natuurlijk ook een sociaal gebeuren geworden.”

De Vlaamse regering zet ook hard in op de circulaire economie in onze industrie om grondstoffen maximaal te gebruiken. De reden mag duidelijk zijn: Vlaanderen beschikt nauwelijks over grondstoffen. Bovendien wordt de afvalberg een stuk kleiner. “In een circulaire economie mag in principe niets verloren gaan”, zegt Jan Verheyen van de afvalstoffenmaatschappij Ovam.

Een wasmachine moet in een circulaire economie langer meegaan. Gaat hij toch stuk of voldoet hij niet meer aan de kwaliteitsstandaard dan zal hij worden hersteld. Als dat niet meer kan, zullen uit de herbruikbare onderdelen nieuwe machines worden gemaakt. Kan dat ook niet meer dan worden de materialen van de machines gerecycleerd tot nieuwe materialen. Afval wordt dan grondstof.

“In het huidige economisch systeem verdienen bedrijven aan de verkoop van zo veel mogelijk producten”, zegt Jan Verheyen. “Gaat het toestel kapot of veroudert het dan kan de fabrikant een nieuw toestel verkopen. Die logica leidt tot enorme afvalbergen, grondstofverspilling en alle kosten en risico’s worden afgewenteld op de consument en de samenleving.”

In een circulaire economie wordt die logica omgedraaid. De producent blijft eigenaar van het goed en de consument betaalt voor de dienst zonder het product te kopen. In deze context heeft de producent er alle belang bij dat zijn product zolang mogelijk meegaat.

Gereedschap

“Iets gelijkaardig is de deeleconomie. In plaats van met z’n allen een exemplaar van een toestel te kopen dat quasi ongebruikt in de garage staat, delen we een pool van toestellen.” Het Nederlandse Bundles verhuurt wasmachines met een betaling per wasbeurt. Het Limburgse Buggy Booker doet aan buggyverhuur. Tourne Vic is dan weer een gereedschapsbibliotheek en Skili een bedrijf dat skikleding verhuurt, bv. voor die ene keer dat zoon- of dochterlief met de klas op skireis gaat.

De circulaire economie is één van de prioriteiten in de Visie 2050 van de Vlaamse regering. Vlaanderen zou volgens een rapport van onderzoeksinstituut VITO met een verstandiger en circulair grondstoffenbeleid 2 tot 3,5 procent van het Vlaamse bruto binnenlands product kunnen besparen op materiaalkost en 27.000 bijkomende jobs kunnen creëren.

Daar bovenop komt een besparing op de milieukost. “Twee derde van het bruto binnenlands energieverbruik heeft te maken met de manier waarop we met onze materialen omspringen. De circulaire economie kan dus ook grote hoeveelheden CO2-uitstoot vermijden”, besluit Verheyen.

INFO

Vandaag is het de dag van de kringloopwinkelen de provincie organiseerde afgelopen week Festival Retour. De circulaire economie is hip aan het worden. In de affiche hieronder vind je de repair cafés bij jou in de buurt.