De vijf boeken die het leven van Jan Verheyen hebben veranderd

Zijn nieuwe film "Het tweede gelaat" is net in première gegaan, het sluitstuk van een drieluik rond het speurdersduo Vincke en Verstuyft, gebaseerd op de romans van Jef Geeraerts. Maar Jan Verheyen maakt graag tijd om enthousiast te vertellen over zijn favoriete boeken. "In alle ernst, boeken hebben mijn leven niet veranderd zoals bij iemand die er plots voor kiest om matroos ter lange omvaart te worden, of missionaris in Congo."

Toch zijn boeken heel belangrijk voor Jan Verheyen: "Zoals intussen genoegzaam bekend is, heb ik een weinig succesrijke academische carrière achter de rug. Ik heb mijn humaniora niet afgemaakt. Maar ik heb wel onwaarschijnlijk veel geleerd uit boeken en uit films. Ik ben opgevoed in de bioscoop en de bibliotheek. Als ik toch kon meedraaien in een quiz als "De slimste mens" kwam dat door mijn parate kennis, en die haalde ik uit films en boeken. Naast vele uren plezier, spanning en ontspanning natuurlijk."

“In het Sint-Jozef-Klein-Seminarie van Sint-Niklaas hadden we een stimulerende leraar Nederlands, van wie we één boek per semester moesten lezen. Op de literatuurlijst stond "Kruistocht in Spijkerbroek" van Thea Beckman. Met dat boek is mijn liefde voor het lezen en voor de Nederlandse taal begonnen", aldus de regisseur.

"Het is een episch verhaal over de Kinderkruistochten – die hebben dus écht plaatsgevonden – maar dan met een vrij slimme moderne twist. Een jongen wordt met een teletijdmachine naar de middeleeuwen gekatapulteerd en komt daar met zijn moderne kennis terecht – nu ja, de kennis van 1973 dan. Hij ontdekt al gauw dat er iets niet pluis is met de beweegredenen van de monniken die zo'n Kinderkruistocht organiseren."

"Het is een spannend, groots en meeslepend verhaal. Ik heb dat boek ontelbare keren herlezen, en er ligt al een nagelnieuw exemplaar klaar voor mijn dochter op haar verjaardag.”

“Dit is een boek waarbij ik gehuild heb van ontroering, verontwaardiging, en schaamte. Adam Hochschild spit boven welke onnoemelijke schendingen van de mensenrechten zijn begaan tegen de Congolezen, in naam van onze koning Leopold II. Typisch dat een Amerikaan dat doet, en niet een Belg."

"Leopold II is ons altijd voorgesteld als een visionaire vorst, die bijvoorbeeld het aangezicht van Brussel schitterend heeft verfraaid. Ik wist intussen wel dat er van alles was gebeurd in Congo, maar dat het zó erg was, had ik niet vermoed. Eigenlijk was hij een massamoordenaar, en toch worden er nog altijd straten en pleinen naar hem genoemd", zegt Verheyen.

"Ik zou dat boek wel willen verfilmen, maar helaas kan dat niet door een Vlaamse filmmaker worden gemaakt. Soms bots je op de grenzen van wat mogelijk is. Jammer, zeker als je ziet hoe de Amerikanen hun Vietnam-trauma van zich af hebben kunnen filmen. Maar dat zal ons niet lukken.”

“Ik lees graag non-fictie boeken, en met name verhalen over de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Ian Kershaw is een doorwrochte historicus, zijn boeken zijn rijk aan details, maar ook heel toegankelijk, en bevattelijk, en overzichtelijk. Hij schetst de grote context, maar hij vertelt ook de verhalen van de gewone man", vertelt Verheyen.

"In  "Tot de laatste man" legt hij uit waarom de Duitsers in de Tweede Wereldoorlog zo hardnekkig zijn blijven doorvechten tot het bittere einde, met verschrikkelijke verliezen tot gevolg. Het was een "no win"-situatie. Je kon alleen nog kiezen door wie je vermoord wilde worden: de Russen of je eigen medesoldaten."

"Ook Ian Buruma is zo’n schrijver, als ik er nog eentje in de lijst mag smokkelen. In "1945" beschrijft hij de periode in Duitsland nà de wapenstilstand, met etnische zuiveringen en deportaties. Een zeer verhelderende kijk", aldus Jan Verheyen.

“Een hallucinant boek”, vindt Jan Verheyen. “Het gaat over een vergeten stuk van de geschiedenis, namelijk wat er gebeurd is met de verliezers van de Russische Revolutie 100 jaar geleden: de Russische adel."

"De aristocratische families werden onteigend, vernederd, en de dood ingejaagd. De Russische revolutie zal  best vertrokken zijn vanuit goede bedoelingen, maar ze is wel uitgedraaid op een gigantische wraakoefening. Het is natuurlijk een waanidee dat een goed streven ten koste van àlles moet worden verwezenlijkt.”

“Ik was erg onder de indruk van "Wil" van Jeroen Olyslaegers. Zijn vorige boeken had ik aan me laten voorbijgaan, maar "Wil" vond ik het quasi-perfecte boek. Het gaat over de collaboratie in de Tweede Wereldoorlog, en de repressie erna. Zijn hoofdpersonage is een jonge man die nog thuis woont, en bij de politie werkt tijdens de bezetting. Hij loopt in het gareel, want hij is helemaal afhankelijk van zijn loontje, waarmee hij niet alleen zichzelf moet onderhouden", zegt Verheyen.

"Olyslaegers laat meesterlijk zien hoe normale, brave mensen dan gaan meedraaien in een systeem dat verantwoordelijk is voor de meest verschrikkelijke misdaden, hij maakt dat heel menselijk. Je kan gaan meeheulen met de vijand uit een vorm van gemakzucht. Ook de nevenpersonages zijn allemaal mensen van vlees en bloed. Er waren natuurlijk vuige opportunisten bij, maar de meeste mensen zijn niet wit en niet zwart – woorden die later een aparte betekenis kregen – maar grijs.”