Kazerne Dossin toont oorlogskunst die naar de keel grijpt
In Mechelen, in Kazerne Dossin, is de tentoonstelling "The Art of War" geopend, met grafiek over de Eerste Wereldoorlog. Tegelijk legt de expo de link met nu.
Kazerne Dossin, het museum over de holocaust en de mensenrechten, verkent voor deze tentoonstelling de periode net voor de Tweede Wereldoorlog. In dat interbellum gingen veel kunstenaars aan de slag met de horror die ze vaak zelf hadden meegemaakt in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog.
De expo gaat van start met een fiere "Ridder met lans" van Max Beckmann uit 1915. De patriottische trots verwatert snel. Wat volgt is de totale ontmenselijking in de eerste oorlog op industriële schaal.
De expressionist Otto Dix had zichzelf gemeld voor actieve dienst; hij maakte de slag aan de Somme mee. Na 1918 ging hij op onderzoek in de hospitalen die vol gewonden lagen. Daaruit groeide zijn bloedstollende reeks van 50 etsen "Der Krieg". Half weggeschoten gezichten, mislukte operaties, doodsangst in de ogen, tronies met gasmaskers, landschappen vol kraters en verhakkelde lijken.
"Gewondentransport in de bossen van Houthulst" is zo’n aangrijpend beeld van een man in een geïmproviseerde brancard. De soldaten die hem dragen moeten zichzelf behelpen met wandelstokken. Laarzen, helmen, afgebroken boomstammen, modder en regen, veel regen. Dix is ook de man van de groezelige taferelen in bordelen, met dronken soldaten. Korte tijd later zouden de nazi’s hem catalogeren als een ontaarde kunstenaar.
Van George Grosz zijn sarcastische, bijna karikaturale etsen te zien van hoge piefen in het leger, altijd met snor en epauletten. Een veelzeggende titel: "Maul halten und weiter dienen". Ook dikdoenerige oorlogsprofiteurs kan Grosz als geen ander portretteren.
Paul Joostens brengt op vernieuwende, versplinterende wijze de bommen op Antwerpen en Reims in beeld. Er zijn ook houtsneden van Frans Masereel in de tijdschriften "La Feuille" en "Les tablettes" te zien. En "Bezette stad" van Paul Van Ostaijen.
Uit 1937 dateert "De droom en de leugen van Franco" van Pablo Picasso, waarin je heel wat elementen ziet die ook in zijn meesterwerk "Guernica" opduiken. Even krachtig is de reeks "De verschrikkingen van de oorlog" van Francisco Goya, een eeuw vroeger.
Vrede is nooit vanzelfsprekend.
Stuk voor stuk zijn het schreeuwende aanklachten tegen geweld. Kazerne Dossin koppelt daar gezaghebbende stemmen-van-nu aan. Opinionleaders die de link leggen met toen. Conflictjournalist Rudi Vranckx ziet in de "Heimatlose" van Ludwig Meidner vluchtelingen van àlle tijden en oorlogen. Vrouwenrechtenactiviste Darya Safai herkent in de "Wenende vrouw" van Max Beckmann haar eigen moeder in Iran. Op de opening van "The Art of War" liet Luc De Vos, emeritus hoogleraar, een waarschuwing horen: "Vrede is nooit vanzelfsprekend; het kan verkeerd lopen als we elkaar gaan diaboliseren". Hij verwees expliciet naar Catalonië en Spanje.
Zelf meer de dialoog aangaan, meer luisteren.
Conservator Veerle Vanden Daelen hoopt dat de expo de bezoeker aan het denken zet, dat die als het ware veranderd buiten komt, "niet met grootse idealen maar wel met een idee wat je zelf kan doen, opdat een conflict opgelost kan worden met woorden, en niet met geweld. "
"The Art of War. Door de oorlog getekend" in Kazerne Dossin in Mechelen loopt tot 1 juli 2018.
