Effectentaks: hoe belangrijk is het oordeel van de Raad van State?

Effectentaks © Dino
Stavros Kelepouris
Stavros Kelepouris Journalist Knack.be

Na een kritisch advies over de effectentaks heeft de regering een tweede, aangepaste versie voorgelegd aan de Raad van State. Nu al vrezen sommige experts dat de effectentaks 2.0 een even kritisch advies zal krijgen, al is dat geen onoverkomelijk probleem. ‘Wat er getaxeerd wordt, is een beslissing van de politici.’

Als de regering-Michel niet oplet, wordt haar veelbesproken effectentaks een discriminerende maatregel. Dat was, geparafraseerd, de kritiek van de Raad van State op het wetsvoorstel dat de regering haar had voorgelegd. Dat is geen lachertje, aangezien discriminatie in de Belgische grondwet verboden wordt.

De Raad van State vroeg zich onder meer af waarom aandelen op naam en niet-beursgenoteerde aandelen niet onder de reikwijdte van de taks vielen. Na een weekend onderhandelen stuurde de regering-Michel een nieuwe tekst naar de Raad van State, met heel wat bijkomende verduidelijkingen.

CD&V ziet daarin ‘belangrijke aanpassingen’, N-VA houdt het op ‘zeer kleine aanpassingen’. In ieder geval worden niet-beursgenoteerde aandelen ditmaal wel onder de taks gevat, maar aandelen op naam blijven nog steeds buiten schot. En dus concludeert fiscaal expert Michel Maus (VUB) in De Morgen: ‘de Raad van State zal ook deze versie van de effectentaks verwerpen.’ Maar is dat wel zo problematisch als het klinkt? Anders gesteld: hoe belangrijk is zo’n advies van de Raad van State?

‘Dat advies is niet meer dan een advies – punt,’ zegt politoloog Carl Devos (UGent). ‘Het moet de regering helpen om wetten te formuleren die goed zijn en om de kwaliteit van de wetgeving te garanderen.’ Ook Jurgen Goossens, expert grondwettelijk recht aan de UGent en docent staatsrecht aan de Universiteit van Rotterdam, spreekt van ‘louter een advies.’ Maar ook: ‘het gezag van dat advies is wel zeer groot.’

Een waarschuwing voor discriminatie is echt wel een rode vlag. Maar dat wil niet zeggen dat de tekst de rechterlijke toets niet zou doorstaan.

Jurgen Goossens

Wanneer de regering een wetsontwerp formuleert, moet het advies van de Raad van State gevraagd worden. Voor wetsvoorstellen door parlementsleden is dat niet verplicht, al kan de regering of de parlementsvoorzitter altijd besluiten toch een advies te vragen. Willen burgers of belangengroepen een goedgekeurde wet later aanvechten, dan kan dat bij het Grondwettelijk Hof. ‘Als de Raad van State in haar advies had opgemerkt dat een deel van de wettekst ongrondwettelijk is, dan mag je zeker zijn dat die passage geciteerd zal worden bij een gerechtelijke procedure,’ zegt Jurgen Goossens.

Uiteraard bekijkt de Raad van State een wetsvoorstel van A tot Z en formuleert ze een brede commentaar over het juridisch-technische en de interne coherentie, aldus Goossens, waarbij het advies geregeld ook gaat over mogelijke discriminatie of schending van het gelijkheidsbeginsel. En dat valt of staat bijna altijd met de een objectief criterium en redelijke verantwoording voor die ongelijke behandeling.

Precies daarom heeft de regering in de nieuwe tekst de motivering voor haar keuzes uitgebreid en versterkt: door te verduidelijken waarom een onderscheid tussen verschillende aandelen gemaakt wordt, kan de Raad van State besluiten dat er van discriminatie dan toch geen sprake is. Evengoed kan de Raad van mening blijven dat het wél discriminerend is om aandelen op naam uit te sluiten van de effectentaks.

Dat de Raad van State ernstige bedenkingen formuleert, is evenwel geen garantie dat de wet zonder aanpassingen later ongrondwettelijk verklaard zal worden. Goossens: ‘Een waarschuwing voor het schending van het gelijkheidsbeginsel is echt wel een rode vlag. Maar dat wil niet met zekerheid zeggen dat de tekst de rechterlijke toets niet zal doorstaan. Het is vooral een zeer belangrijk signaal aan beleidsmakers om een ongelijke behandeling weg te werken of beter te verantwoorden.’

‘Strikt genomen kan de regering het advies ook naast zich neerleggen,’ zegt Carl Devos. ‘Politici zijn degenen die het beleid bepalen. Als zij vinden dat ze aandelen op naam niet meenemen, doen ze dat gewoon. Dat is het schitterende aan ons systeem van de trias politica, de scheiding der machten: later kan de rechterlijke macht zich nog steeds uitspreken over de zaak, als dat van haar gevraagd wordt. Voor de politiek zal het dan natuurlijk zeer lastig zijn als het een advies van de Raad van State naast zich neergelegd heeft en achteraf blijkt dat de regelgeving daardoor verzwakt is.’

Wat er getaxeerd wordt, is een beslissing van de politici. Of het discriminerend is, is een zaak voor de rechters.

Carl Devos

Politici bepalen de koers, rechters controleren die: het spookbeeld van de gouvernement des juges duikt dan snel op. Vooral N-VA maakte daar het afgelopen jaar heel wat misbaar over. In zijn inspanningen om een streng asiel- en uitwijzingsbeleid te hanteren, werd staatssecretaris Theo Francken meer dan eens teruggefloten door deze of gene rechtbank. Ook nu is de partij beducht voor al te veel rechterlijke inmenging. Er moet immers met veel gevoel voor politiek evenwicht een koord bewandeld worden: CD&V-vicepremier Kris Peeters liet al verstaan dat zonder effectentaks het hele Zomerakkoord heronderhandeld kon worden. Jan Jambon, vicepremier voor N-VA, sprak dan ook klare taal op Radio 1. ‘De Raad van State kan vinden dat we meer hadden moeten belasten, en anders hadden moeten belasten – maar dan komt ze op politiek terrein en niet op juridisch terrein.’

‘Wat er getaxeerd wordt, is een beslissing van de politici. Of het discriminerend is, is een zaak voor de rechters. Hoe politici daarop reageren, is weer hun zaak,’ aldus Carl Devos. ‘Het gaat om checks and balances.’ De politieke keuzes behoren uitsluitend de politiek toe, wordt ook benadrukt in de entourage van premier Charles Michel. Aandelen op naam worden niet belast, omdat het een politieke keuze is de kleine familiebedrijven niet te viseren. Of de Raad van State zich daarin kan vinden, is dan enigszins van secundair belang.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content