Machtigste Chinese leider sinds Mao: wie is Xi en wat wil hij?

Xi Jinping is een 'prinsenkind', de zoon van een van de leden van China's  'rode elite', de revolutionairen die in 1949 de Volksrepubliek uit de grond stampten. Maar zijn jonge leven verliep niet over rozen. Zijn vader Xi Zhongxun, een gerespecteerd vicepremier, viel in 1962 uit de gratie bij Mao, vloog in de gevangenis en ontsnapte maar net aan een executie. Xi Jinping zelf werd net zoals duizenden andere jongeren als 16-jarige tiener naar het platteland gestuurd om 'te leren van de boeren'. Pas op zijn 22ste zou hij terugkeren naar Peking. Zijn vader werd pas na Mao's dood in ere hersteld.

Tot dan vertoont zijn leven merkwaardig genoeg veel gelijkenissen met dat van notoir kunstenaar en dissident Ai Weiwei. Ook Ai is een 'prinsenkind', zijn vader was trouwens nauw bevriend met Xi Jinpings vader. Ook Ai's familie viel uit de gratie en werd naar het platteland gestuurd. Maar terwijl Ai Weiwei de grootste luis werd in de pels van de Communistische Partij, koos Xi Jinping voor een toekomst in het systeem. Vanaf de jaren negentig begon zijn ster te rijzen, en werd hij opeenvolgend gouverneur van verschillende provincies. In 2007 werd hij opgenomen in het Permanente Comité, het hoogste orgaan van de Communistische Partij. Zijn weg naar het absolute leiderschap lag toen helemaal open.

Tot dan is zijn vrouw bekender dan Xi zelf. Xi trouwde met Peng Liyuan in 1987, na een eerder mislukt huwelijk. Peng Liyuan is op dat ogenblik als zangeres lid van het Bevrijdingsleger en heeft er de graad van generaal-majoor. Ze geniet nationaal bekendheid als flamboyante vertolkster van nationalistische volksliederen tijdens het jaarlijkse Nieuwjaarsgala dat zowat elke Chinese huiskamer bereikt. Sinds Xi in 2013 officieel werd benoemd tot president van China vergezelt ze haar man op officiële staatsbezoeken. Ze blijft veel minder in de schaduw dan vorige first lady's en kleedt zich in Chinese couture. In 2014 was ze ook in ons land en ontmoette ons koningspaar.   

Mensen die Xi Jinping al onmoetten omschrijven hem als een aimabel maar moeilijk te doorgronden man. Herman Van Rompuy ontmoette hem verschillende keren tussen 2009 en 2013, als premier en als voorzitter van de Europese Raad.  "Hij kwam over als iemand die "in full control" was van zijn land. Tegelijkertijd bleef hij erg afstandelijk." Een voormalig diplomaat in Peking omschrijft een ontmoeting met Xi als "als tussen een minzame keizer en zijn vazal".   

In eigen land heeft Xi de afgelopen jaren zijn greep op de Communistische Partij alleen maar versterkt. Corruptie stond hoog op de agenda, in zijn ogen de grootste bedreiging voor het voortbestaan van de partij. Duizenden tijgers (hoge partijbonzen), vliegen (plaatselijke functionarissen) en vossen (partijleden die met hun fortuin naar het buitenland vluchtten) werden uit hun functie ontzet en belandden in de gevangenis. Dat er zich daarbij ook mogelijke concurrenten bevonden, was allicht meegenomen.  

Tegelijkertijd draaiden de censoren overuren. Het bloeiende en groeiende internet werd aan banden gelegd. Kritische stemmen in de traditionele pers en aan de universiteiten werden monddood gemaakt. Iedere beweging die een bedreiging zou kunnen vormen voor de Communistische Partij - mensenrechtenadvocaten, vrouwenrechtenactivisten - werd ontbonden. In zowat alle Chinese steden verscheen een indrukwekkend arsenaal aan camera's die de bevolking vanuit alle hoeken in het oog houdt.  China werkt intussen aan een sluitend systeem van gezichtsherkenning.   

Intussen roept de personencultus rond Xi herinneringen op aan die rond zijn illustere voorganger Mao. De recente verwezenlijkingen van China worden door de media aan hem persoonlijk toegeschreven en niet, zoals bij zijn voorgangers, aan de hele top van de partij. Een "verrassingsbezoek" aan een nederig restaurant in Peking wordt een gebeurtenis van staatsbelang. Xi wordt neergezet als een leider die spaarzaam leeft en tevreden is met een simpele maaltijd. Een harde werker die al zijn energie besteedt aan de verbetering van het lot van de gewone Chinezen.   

Aan ambitie ontbreekt het Xi in elk geval niet. Zijn hele beleid staat in het teken van "de Chinese droom" en "de grote Chinese herbronning". China moet opnieuw een wereldmacht worden na "de eeuw van vernedering" die begon tijdens de verkruimeling van het voormalige keizerrijk en de opiumoorlogen tegen de Britten. Daarvoor moet China het voortouw nemen in innovatie en een machtig leger op de been brengen. "Het Chinese volk en de Chinese natie gaan een grote en schitterende toekomst tegemoet", zei hij tijdens de sluitingsceremonie van het 19de partijcongres. Of zoals een politiek analist in Peking opmerkte: "Het tijdperk van Xi is nu pas begonnen." De wil van Xi is nu letterlijk wet.