België is niet meer de 'failed state' die ooit de Bende-knoeiboel mogelijk heeft gemaakt
Bart Eeckhout is opiniërend hoofdredacteur.
Wat zou er door het hoofd spoken van jongeren die de stoet oude verhalen over De Bende van Nijvel zien voorbijtrekken? Is dit land werkelijk hun land? Kunnen ze anders dan in verbijstering kijken naar de heruitzending van die formidabele Panorama-reportage van 1990 over het falende onderzoek.
Ook buitenlandse media smullen weer van dit smerigste van alle smeuïge Belgen-verhalen. In Groot-Brittannië heet de Bende de ‘Crazy Brabant Killers’. Het lijkt wel de naam van een rockband.
Wel minstens 28 doden op de teller. Het lachen vergaat zelfs de grootste cynicus bij de nog immer aangrijpende getuigenissen van nabestaanden. Al die tijd genegeerd of gekleineerd door een deel van justitie. Het is dat wat het meeste blijft schokken. Het gebrek aan dadendrang, aan competentie en aan respect voor de slachtoffers bij het Bende-onderzoek.
Het is dat wat het meeste blijft schokken. Het gebrek aan dadendrang, aan competentie en aan respect voor de slachtoffers bij het Bende-onderzoek
Ongemakkelijk licht
Het is onzeker of al wat nu plots aan het licht komt de toets met de werkelijkheid doorstaat. Harde bewijzen ontbreken, de tijd is een medeplichtige van formaat. Toch lijkt nu al een nieuw licht geworpen te zijn op de grootste reeks onopgeloste misdaden uit de geschiedenis van het land. Een zeer ongemakkelijk licht. Het onderzoek naar De Bende had helemaal niet het onoplosbare, mysterieuze kluwen moeten zijn dat het geworden is.
Wij, als samenleving, hadden de waarheid kunnen kennen. We hadden ze moeten kennen. Al die tijd is ze ons onthouden. Voor al wie gelooft in de rechtsstaat is dat een onverdraaglijke gedachte.
Al die tijd is de waarheid ons onthouden. Voor al wie gelooft in de rechtsstaat is dat een onverdraaglijke gedachte
Als we over afzienbare tijd hopelijk een beter zicht krijgen op de daders dringen nieuwe vragen zich op. Waarom hebben mannen zo bloeddorstig de wapens opgenomen tegen de samenleving zonder oog op riant gewin? Waarom is het onderzoek op een dwaalspoor gezet? Uit onkunde, kwade wil of (wellicht) een combinatie van beide?
Ongeziene druk
Het antwoord kan ons een beter inzicht verschaffen in een tijdsgewricht waarin de rechtsstaat onder ongeziene druk heeft gestaan. Dat is het werk voor een nieuwe onderzoekscommissie, ondersteund door historici en juristen. Een democratisch zuiveringsritueel, zoals eerder ook bij de moord op Lumumba en Julien Lahaut met succes is toegepast.
Als die klaarheid er komt, kan dat hoop geven. Lang niet alles gaat goed, maar sinds de jaren 80 hebben politiek, politie en justitie toch forse stappen vooruitgezet. België is niet meer de ‘failed state’ die ooit het godsonmogelijke schandaal van de Bende-knoeiboel mogelijk gemaakt heeft.
Lang niet alles gaat goed, maar sinds de jaren 80 hebben politiek, politie en justitie toch forse stappen vooruitgezet
Voor de samenleving zou dat de inzet kunnen zijn van wat nog rest van het Bende-onderzoek: openlijk aantonen dat dit land inderdaad ons land geweest is. In het besef dat we er met zijn allen, met onze gebreken en tegenstellingen en zonder naïef te zijn, toch een ander en beter land van aan het maken zijn.