Als u dit weekend de klok een uurtje terugdraait, is dat misschien wel de laatste keer

Wintertijd; voor velen betekent dat dat ze dit weekend een uurtje langer kunnen slapen. Een groot aantal leden van het Europees Parlement wil dat daar nu een einde aan komt, want volgens hen zijn de gevolgen daarvan voor onze gezondheid veel te groot. Meer nog dan slaapgebrek, kan dit namelijk ook voor hartproblemen zorgen. 

Daarom stelt een werkgroep van parlementsleden een resolutie voor om het zomeruur af te schaffen, waar het Europees Parlement in december over zal stemmen. "De werkgroep bestaat uit 70 parlementsleden, die hier al jaren aan werken", vertelt Annie Schreijer-Pierik van de Nederlandse partij CDA. "Het is niet iets dat we even tussendoor doen."

Omdat de werkgroep bestaat uit leden van alle Europese fracties, hebben de initiatiefnemers er goede hoop op dat het zomeruur verdwijnt. Al ligt de eindbeslissing ook bij de andere Europese instellingen. "In het beste geval kunnen die de klus in zes maanden tijd klaren", zegt Schreier-Pierik. "Maar als het tegenzit, zou het ook een paar jaar kunnen duren."

Energie

Waarom doen we dat eigenlijk, de klok een uur vooruit zetten in maart zodat we ze in oktober weer kunnen terugdraaien? In België gebeurt dat al sinds 1976, aangezien de regering in de nasleep van de oliecrisis besloot dat er zo meer energie bespaard kon worden. Door de klok een uur later te zetten in de zomer, maken we beter gebruik van natuurlijk licht en moeten we minder elektriciteit verbruiken, was de redenering toen. 

Toch is er eigenlijk niets wat erop wijst dat het zomeruur daadwerkelijk een impact heeft op de hoeveelheid energie die we opmaken, zegt Marc Demesmaeker (N-VA), die net als enkele andere Belgische politici van CD&V en MR het voorstel steunt. 

Ook volgens An Ceusters van de Vereniging tegen het Zomeruur  zijn er geen economische voordelen verbonden aan het zomeruur. Terwijl volgens haar mensen die afhangen van een vast ritme er veel last van ondervinden. Denk aan kleine kinderen en patiënten die meermaals per dag op geregelde tijdstippen hun medicatie moeten innemen.

Ceusters spreekt morgen op de persconferentie over de resolutie en wat ze zegt, lijkt de wetenschap alleszins te ondersteunen. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat er meer hartinfarcten voorvallen rond de periode dat het uur omschakelt. En de Duitse professor Till Roenneberg heeft zo becijferd dat het zomeruur Duitsland jaarlijks 60 miljard euro aan gezondheidskosten kost. 

"Aan de andere kant hebben we geen cijfers over wat het zomeruur de economie dan wel opbrengt", zegt professor Martha Merrow die aan de Universiteit van München de effecten van de biologische klok op ons leven bestudeert. "Daarom kunnen we als wetenschappers ook niet begrijpen waarom het zomeruur nog steeds bestaat." 

Biologische klok

Een reden waarom er nu pas stemmen opgaan om een einde te maken aan het zomeruur is dat men binnen de geneeskunde lang geen belang hechtte aan het gegeven van de biologische klok. Maar nu dat veld de laatste tien jaar aan belang gewonnen heeft – Amerikaanse wetenschappers hebben net nog de Nobelprijs gekregen voor hun onderzoek naar de biologische klok – is het een ander verhaal.

"Omdat onze biologische klok bepaalt hoe onze cellen werken, bepaalt ze eigenlijk alles", zegt Merrow. "Het probleem is dat onze biologische klok de cyclus van licht en donker volgt en dat we die moeilijk kunnen afstemmen op de vaste tijdstippen waarmee ons leven is georganiseerd, wat we in de wetenschap sociale tijd noemen. We moeten bijvoorbeeld altijd op hetzelfde uur gaan werken." 

Omdat we nu een systeem hebben waarbij we om de zes maanden onze sociale tijd aanpassen, moeten we dus ook steeds aan ons slaappatroon en onze innerlijke klok morrelen. Hoewel de ene mens hier beter mee om kan dan de andere, is het net dat constant verstoren van het natuurlijke ritme dat voor gezondheidsproblemen zorgt. Die veranderingen hebben namelijk een invloed op ons metabolisme en op onze mentale capaciteiten. 

Merrow verwijst naar studies die uitgevoerd zijn op mensen die in ploegsystemen werken, om aan te tonen wat de gevolgen daarvan zijn. "Zij moeten constant op andere tijdstippen opstaan", zegt ze . "En bij hen hebben we vastgesteld dat ze vaker ten prooi vallen aan depressies en overgewicht."

Trucjes?

Maar voorlopig zitten we dus nog even vast aan het zomeruur. En dat we op vaste tijdstippen naar het werk moeten, zal ook niet gauw verdwijnen. Zijn er soms bepaalde trucjes die we kunnen toepassen zodat we onze biologische klok beter kunnen afstellen aan de tijd van de gewone klok? 

Die zijn er volgens Merrow zeker. Maar om te beginnen moet je beseffen dat de biologische klok bij iedereen anders is: er zijn nu eenmaal ochtend- en avondmensen. 

"Misschien moet je inderdaad met je baas onderhandelen om later naar het werk te komen als je meer een avondmens bent", zegt ze. "Als je last hebt met opstaan, kun je zeker in de zomer proberen om je te laten wekken door het natuurlijke licht en niet door een wekker." 

De geneeskunde heeft zelfs een term voor het verschil tussen het tijdstip waarop we gewekt worden door de alarmklok en het tijdstip waarop we natuurlijk uit onze slaap zouden ontwaken. "Dat heet een social jetlag", zegt Merrow. "Ik heb dan wel geluk, ik ben een ochtendmens, maar toch probeer ik mijn alarmklok zo weinig mogelijk te gebruiken om mijn natuurlijk ritme niet te verstoren. Enkel als ik reis kan ik er niet onderuit."