"Er is een teveel aan empathie, we zijn het voor alles en nog wat beginnen in te zetten"

"In tegenstelling tot wat veel mensen zeggen, namelijk dat er een empathisch tekort zou zijn, heb ik de indruk dat we empathie voor alles en nog wat zijn beginnen in te zetten", zegt Devisch. "In die zin denk ik dat er te veel vraag is naar empathie. Er zal op een aantal terreinen wel een tekort zijn aan empathie, maar ik denk niet dat empathie geschikt is om alle sociale problemen op te lossen en ik heb gemerkt dat het in die maatschappelijke dimensie steeds meer wordt ingezet." Voor alle duidelijkheid: het gaat Devisch dus niet om empathie in de persoonlijke zin, om wat we in onze eigen kring doen om bv. voor onze vrienden en familie te zorgen, maar wel om empathie als "tovermiddel om alle sociale problemen op te lossen".

Empathie heeft namelijk een keerzijde, benadrukt Devisch. "Ik vind het van belang dat we die keerzijde voor ogen houden, omdat dan duidelijk wordt dat empathie niet altijd geschikt is om alle verhoudingen tussen mensen te gaan reguleren."

Om zijn stelling te staven, legt Devisch uit wat er precies bij empathie gebeurt. "We gaan eigenlijk voor iets of iemand een bepaalde vorm van betrokkenheid of sympathie voelen. Voor een bedelaar of een goed doel bijvoorbeeld. We plaatsen die persoon dan in een slachtofferpositie, want die moet wel zeer dankbaar zijn want als die niet dankbaar is, wordt mijn goed gevoel niet gestreeld."

"Empathie heeft namelijk ook veel met je eigen goed gevoel te maken. Wat we dan vaak merken is dat als bijvoorbeeld armen voedsel weigeren bij voedselbanken, dat bij de "gevers" de empathie vaak omslaat in algemene verontwaardiging en zelfs woede want "hoe durft die arme een gift te weigeren?" Je merkt dat die omslag niet alleen heel snel gebeurt, maar ook heel andere sterke negatieve gevoelens met zich meebrengt."

Die reflex zie je volgens Devisch heel snel op sociale media. "Je merkt ook dat het makkelijk is om je heel snel in een superieure positie te plaatsen - zo van "kijk eens hoe superieur ik ben ten opzichte van de andere"- maar als die andere zegt dat hij meer is dan alleen een slachtoffer, dan merk je dat de verhouding troebel wordt."

Door het feit dat de wereld geglobaliseerd is, kunnen we met alles en iedereen meteen meeleven, zegt Devisch. "We beseffen tegelijk steeds meer dat empathie grenzen heeft. Zelfs al wil ik iedereen helpen, ik heb grenzen. Ik kan niet met goede doelen 1, 2 en 3 en met slachtoffers 4, 5, 6 betrokken zijn."  

Devisch benadrukt dat die grenzen op zich niet erg zijn, wel moeten we ons bewust zijn van die grenzen. "Als we empathie overbevragen of mensen agressiever gaan bejegenen, dan is dat gevaarlijk. Zo zijn er al campagnes geweest waarbij men als slogan "jouw onverschilligheid doodt" gebruikt. Dat is gevaarlijk want dan gaan we onverschilligheid in de slechte zin van het woord organiseren."

Maar het boek van Devisch houdt vooral voor de politiek en de overheid een pleidooi in. "Als we de zorg voor de mensen overlaten aan naastenliefde en vrijgevigheid, zullen we heel selectief te werk gaan. Empathie speelt een grote rol in onze samenleving, en meer dan ooit. We zijn niet onverschilliger maar wel gevoeliger geworden. Maar we kunnen dat niet gebruiken om alles op te lossen." 

Zo vindt Devisch dat empathie complementair moet zijn aan het systeem van sociale zekerheid. "Het is niet zo dat iemand die een uitkering wil krijgen, mijn goed gevoel moet aanspreken. Dan zou empathie namelijk de hele motor doen stoppen. Stel je eens voor dat we bij 11 miljoen mensen ons telkens moeten afvragen: verdient hij of zij dat wel? Je moet empathie dus complementair gaan inzetten met bv. een systeem van sociale zekerheid." 

Het volledige gesprek uit "De afspraak" kan u hierboven bekijken.