Spanje ontslaat Catalaanse regering en ontbindt parlement, verkiezingen op 21 december

Van de 135 Catalaanse parlementsleden brachten er vanmiddag 82 hun stem uit. De motie voor "een Catalaanse republiek als onafhankelijke en soevereine staat" werd goedgekeurd met 70 stemmen tegen 10. Twee parlementsleden onthielden zich. 

De motie was ingediend door de coalitie Junts pel Si (Samen voor Ja) en de linkse CUP die samen een meerderheid hebben. Leden van de Socialistische Partij, de Volkspartij (PP) en Ciudadanos, de drie partijen die tegen afsplitsing zijn, hadden het parlement voor de stemming verlaten uit protest. De stemming was geheim omdat de vrees bestond dat de parlementsleden die de motie steunden door het Spaanse gerecht vervolgd zouden worden.

Artikel 155

De Spaanse senaat was gelijktijdig bijeen om over dwangmaatregelen tegen de naar onafhankelijkheid strevende regionale regering van Catalonië te beslissen. Kort na de stemming in Barcelona gaf de senaat eerste minister Mariano Rajoy groen licht om Catalonië vanuit Madrid te besturen. Die maatregel was aangekondigd bij het inroepen van het veelbesproken artikel 155 van de Spaanse grondwet.

De goedkeuring in de senaat was algemeen verwacht, omdat de Partido Popular van premier Mariano Rajoy er over een absolute meerderheid beschikt. Uiteindelijk stemden er 214 senatoren voor en 47 tegen het inroepen van artikel 155. Er was ook één onthouding. 

Het regeringsvoorstel om onder meer de Catalaanse openbare omroep TV3 onder het mom van een "betrouwbare, objectieve en evenwichtige" berichtgeving onder het toezicht van Madrid te plaatsen, is door een amendement van de sociaaldemocraten wel tegengehouden. De maatregel was - ook buiten de nationalistische kringen in Catalonië - op felle kritiek gestuit, omdat het gezien werd als een inbreuk op de persvrijheid. De 2.300 werknemers van de TV3, Catalunya Radio en het Catalaanse nieuwsagentschap hadden de maatregel veroordeeld als een poging tot "onaanvaardbare inmenging". 

Na een buitengewone ministerraad vanavond heeft Spaans premier Mariano Rajoy bekendgemaakt welke maatregelen er genomen zullen worden. De onafhankelijkheidsverklaring van vandaag zal illegaal verklaard worden, aldus Rajoy. De voltallige Catalaanse regering wordt ontslagen, net als de Catalaanse politiechef, en het parlement wordt ontbonden.

Daarna zal de centrale regering in Madrid de bevoegdheden van Catalonië overnemen. Op 21 december volgen er verkiezingen voor een nieuwe deelstaatregering.

Intussen maakte een woordvoerder van het Openbaar Ministerie bekend dat het parket-generaal in Spanje volgende week een gerechtelijke procedure opstart tegen Carles Puigdemont wegens "rebellie". Volgens de woordvoerder staat op rebellie een maximale celstraf van dertig jaar.

Het Grondwettelijk Hof van Spanje start ook een procedure tegen de Catalaanse onafhankelijkheidsverklaring.

Lees ook: Hendrik Vos: "Catalonië wordt hiermee een internationale paria"

Puigdemont: "Vreedzaamheid"

Kort voor de samenkomst van de ministerraad had Catalaans minister-president Carles Puigdemont de Catalanen opgeroepen tot vreedzaamheid. "De komende uren moeten we ons land in leven houden. We moeten het doen op een vreedzame, beschaafde en waardige manier, zoals we altijd hebben gedaan en zullen blijven doen", zo deelde hij mee van op een trap in het Catalaanse parlement.

Hij sprak er ongeveer 700 burgemeesters en regionale volksvertegenwoordigers toe. Puigdemont benadrukte dat de Catalanen vandaag met de stemming over de onafhankelijkheid een "langverwachte stap" hebben gezet, waar veel Catalanen voor hebben gestreden.

Separatisten: "Volg geen orders op"

De Catalaanse Nationale Vergadering (ANC), de belangrijkste Catalaanse organisatie voor onafhankelijkheid, heeft ambtenaren in de autonome regio intussen opgeroepen geen orders uit Madrid op te volgen. De organisatie vraagt de ambtenaren om "vreedzaam verzet".

ANC had, samen met Omnium Cultural, vanmiddag opgeroepen tot een betoging voor het Catalaanse parlement. Tienduizenden betogers die voor de onafhankelijkheid van Catalonië zijn, hebben daar vanmiddag met vreugdekreten de afkondiging van een Catalaanse republiek toegejuicht. De betogers stonden opeengepakt aan het Parc de la Ciutadella, waar de zitting van het parlement rechtstreeks uitgezonden werd op grote schermen.

Toen de uitslag van de stemming bekendgemaakt werd, klonk er luid applaus en gejuich. Terwijl ze Catalaanse cava dronken en elkaar omhelsden, hieven de betogers allemaal samen met veel overtuiging de hymne van Catalonië aan, de meeste met opgeheven vuist.

EU: "Dit verandert niets"

De Catalaanse separatisten lijken internationaal grotendeels geïsoleerd te zijn. De onafhankelijkheidsverklaring verandert niets voor de EU, zo reageert de voorzitter van de Europese Raad, Donald Tusk. "De enige gesprekspartner van de EU blijft Spanje", aldus Tusk op Twitter. "Ik hoop dat de Spaanse regering de voorkeur geeft aan de kracht van het argument, niet het argument van de macht."

Tusk riep de Catalaanse premier Carles Puigdemont ruim twee weken geleden nog op geen besluit aan te kondigen dat een dialoog met Spanje onmogelijk zou maken. De EU-leiders staan op het standpunt dat de grondwet in Spanje geëerbiedigd moet worden en dat van bemoeienis vanuit Brussel geen sprake kan zijn.

Eenzelfde geluid klinkt bij Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker. "Ik wil geen situatie waarin de EU bestaat uit 95 lidstaten. We moeten afsplitsingen voorkomen, we hebben al genoeg afsplitsingen en breuken en we willen er niet nog meer." Ook Frankrijk, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk scharen zich achter de Spaanse regering.

Ook de Verenigde Staten lieten weten de pogingen van Madrid te steunen om Spanje verenigd te houden. "Catalonië maakt integraal deel uit van Spanje en de Verenigde Staten steunen de grondwettelijke maatregelen van de Spaanse regering om Spanje sterk en verenigd te houden", zei Heather Nauert, woordvoerster van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze wees op "de grote vriendschap en het duurzame partnerschap met onze NAVO-bondgenoot Spanje", en op de nauwe samenwerking tussen de twee landen op het vlak van veiligheid en economie. 

"Spanje is een gewaardeerde bondgenoot", luidt het bij de NAVO. "Het land levert belangrijke bijdrages voor onze gezamenlijke veiligheid. De Cataloniëkwestie is een binnenlandse materie die opgelost moet worden binnen de grondwettelijke orde."

De financiële markten reageerden meteen op de beslissing van het Catalaanse parlement. Op de beurs gingen de Catalaanse banken onderuit. CaixaBank, de derde grootste bank van Spanje, ging na het nieuws 5 procent lager, terwijl Banco Sabadell 6 procent verloor. Banco Santander, de grootste bank van de eurozone, ging 2,5 procent in het rood.