Catalonië roept onafhankelijkheid uit maar wat betekent dat? Vijf vragen beantwoord

Het Catalaanse parlement boog zich gisterenmiddag in Barcelona over een resolutie tot onafhankelijkheid. De motie was - na het onafhankelijkheidsreferendum begin deze maand - ingediend door de coalitie 'Junts pel Sí' ('Samen voor Ja', de partij van Catalaans premier Carles Puigdemont) en de linkse CUP. Zij vormen samen een meerderheid. 

De regionale parlementsleden kwamen omstreeks 13.30 uur bijeen. Anderhalf uur later was de kogel door de kerk: het parlement riep de regio uit tot "een Catalaanse republiek als onafhankelijke, soevereine, democratische en sociale staat onder de rechtsstaat". Catalonië wil "zonder voorafgaande voorwaarden onderhandelingen opstarten met Madrid". Het woord 'samenwerking' wordt door de Catalanen daarbij onderstreept, want "in het belang van beide partijen". "Onderhandelingen moeten noodzakelijkerwijze onder gelijken gebeuren", staat nog in de resolutie te lezen.

Van de 135 Catalaanse parlementsleden brachten er 82 hun stem uit. 70 onder hen waren voor de afsplitsing van de regio, tien stemden tegen en er waren ook twee blanco stemmen. De oppositiepartijen - dat zijn de leden van de socialistische partij, de volkspartij en de burgerpartij (Ciudadanos) - hadden eerder al het halfrond verlaten. Zij weigerden deel te nemen aan een stemming die zij onwettig achten. Alleen de coalitiepartners gingen dus één voor één naar voren om hun papiertje in een box te deponeren.

De motie had een absolute meerderheid van 68 stemmen of meer nodig. Met 70 voorstanders werd het dus nog nipt. Onmiddellijk klonk er luid applaus op alle banken en werd het Catalaanse volkslied gezongen. Sommigen wapperden met vlaggen en balden hun vuisten.

De stemming was geheim omdat de vrees bestond dat de parlementsleden die de motie steunden, door het Spaanse gerecht vervolgd zouden worden. De voorzitters van het parlement kunnen hoe dan ook worden aangepakt, omdat zij de stemming over onafhankelijkheid überhaupt hebben toegestaan.

De invoering van artikel 155 betekent dat de Catalaanse regering de laan wordt uitgestuurd. Dat gebeurde gisterenavond al. Ook laat Rajoy het Catalaanse parlement ontbinden: de burgers zullen op 21 december al naar de stembus moeten om nieuwe regionale volksvertegenwoordigers te kiezen. Daarnaast wil de Spaanse premier de publieke media en de politie onder voogdij plaatsen. De chef van de Catalaanse politie moest al opstappen. Voor Madrid wordt het echter niet evident een regio te besturen zonder er ook personeel naartoe te sturen. Het is dus goed mogelijk dat Rajoy de Catalaanse regeringsgebouwen militair zal bezetten.

Aangezien het artikel 155 nooit eerder in gang werd gezet en ook de Catalanen niet vertrouwd zijn met het eenzijdig uitroepen van de onafhankelijkheid, is het koffiedik kijken wat er zeer precies staat te gebeuren. Ofwel kiest Rajoy voor de harde aanpak - Catalonië was weliswaar niet afgeschrikt door zijn repressief gedrag - ofwel kiest hij er toch nog voor om rond de tafel te gaan zitten. Vraag is ook of Madrid alle parlementsleden die zich hebben laten verleiden tot een onwettige stemming, zal straffen. 

Dat de gemoederen vermoedelijk opnieuw hoog zullen oplaaien, staat wel vast: duizenden Catalanen hebben nu al postgevat voor het parlementsgebouw en komen de straat op. Wanneer Madrid de beslissing neemt het hele parlement op te doeken en de touwtjes stevig in handen te nemen, zullen er opnieuw rellen ontstaan.

Eén ding mag alvast duidelijk zijn: voor Europa verandert er (voorlopig) niets. De Europese Unie gaat ook na het uitroepen van de onafhankelijkheid niet met Catalonië in gesprek. "Brussel praat alleen met Spanje", heeft voorzitter van de Europese Raad Donald Tusk gezegd. Hij drukte de Spanjaarden en Catalanen op het hart hun strijd met woorden te voeren en niet met geweld. Ook andere Europese lidstaten trekken de kaart van Spanje. Zo zegt Duitsland de Spaanse regering te steunen. Het erkent de stemming in het Catalaanse parlement over onafhankelijkheid niet. Onze premier, Charles Michel, roept op tot dialoog. Ook in de VS scharen ze zich achter de Spaanse regering. Volgens de Amerikanen is Catalonië onlosmakelijk verbonden met Spanje. Washington staat achter de maatregelen van de regering in Madrid om Spanje bijeen te houden.

UGent-professor Hendrik Vos is ervan overtuigd dat "Catalonië door geen enkele staat als onafhankelijk zal worden erkend. Het wordt een internationale paria". VUB-professor Luk Van Langenhove zegt dan weer dat de resolutie "maar weinig juridische waarde heeft". Bovendien heeft zo'n verklaring enkel waarde als voldoende andere staten ze erkennen. "En dat zie ik niet meteen gebeuren. Zeker niet binnen de EU. Dit wordt waarschijnlijk een maat voor niets."