Professor Hendrik Vos: "Catalonië wordt een internationale paria"

Het Catalaanse parlement heeft -zeer tegen de zin van het centrale gezag- een resolutie aangenomen waarin de onafhankelijkheid van de regio wordt uitgeroepen. Het proces voor de oprichting van een "Catalaanse republiek als onafhankelijke en soevereine staat" wordt daarmee officieel in gang gezet. Het parlement roept de regering ook op om over de erkenning van de onafhankelijkheid in het buitenland te onderhandelen, maar dat zal volgens professor Vos maar weinig opleveren.

"Dit zal door de internationale gemeenschap genegeerd worden. Catalonië zal door geen enkele staat als onafhankelijk worden erkend, het wordt een internationale paria", zegt de UGent-professor. Ook Vlaanderen zal zich ondanks de sympathie voor Catalonië "niet in dat moeras wagen", denkt Vos. "Daarmee zou je echt schudden aan de steunpilaren van de EU, en dat zal niemand doen."

De resolutie zal de gemoederen in Spanje wel verder verhitten, meent Vos. "Dit doet de zaak geen goed. Op een dag moeten we toch naar een dialoog tussen de twee, misschien is dit soort van dramatisering wel nodig om tot een soort van catharsis te komen. Maar ik denk dat er nieuwe verkiezingen in Catalonië nodig zullen zijn, zodat alle partijen met een wit blad opnieuw kunnen beginnen."

"Weinig juridische waarde"
De resolutie waarmee het Catalaanse parlement de onafhankelijkheid van de regio uitroept, "heeft maar weinig juridische waarde". Dat zegt VUB-professor Luk Van Langenhove. "De Spaanse grondwet laat dat niet toe". Bovendien heeft zo'n verklaring enkel waarde als voldoende andere staten ze erkennen. "En dat zie ik niet meteen gebeuren. Zeker niet binnen de EU. Dit wordt waarschijnlijk een maat voor niets."

De demarche van de Catalanen zal economisch wel grote gevolgen hebben, zegt Van Langenhove. "Zeker in Catalonië zal de economie hieronder lijden, maar ook in Spanje en misschien zelfs in de hele EU."

De resolutie zal er volgens de VUB-professor ook voor zorgen dat de spanningen in Catalonië verder oplopen. "Madrid moet artikel 155 van de grondwet (dat Catalonië onder toezicht van de Spaanse regering plaatst; nvdr) nu erg voorzichtig invoeren. De Catalaanse president Puigdemont arresteren of andere bruuske maatregelen nemen zou een grote vergissing zijn."

"Climax van de confrontatie"
Nu Barcelona en Madrid hun positie verscherpt hebben, zal het volgens professor Internationaal Recht Jan Wouters (KU Leuven) zeer moeilijk zijn om de twee partijen vreedzaam bij elkaar te brengen. "Temeer omdat er geen enkele neutrale partij is die boven het geschil staat. Zo is de EU allesbehalve neutraal en als dusdanig niet meer geschikt om een initiatief te nemen", klinkt het.

Kort nadat het Catalaanse parlement een resolutie had aangenomen waarin het de onafhankelijkheid van Catalonië uitriep, besliste de Senaat in Madrid om de regio onder het toezicht van de Spaanse centrale regering te plaatsen. "We gaan naar een climax van de confrontatie toe", stelt professor Wouters vast. "Ik hoop dat er geen geweld van komt."

"Overleg wordt zeer moeilijk"
Voor een uitweg uit de crisis is overleg de beste piste, zegt Wouters. Maar het zal zeer moeilijk zijn om Barcelona en Madrid vreedzaam bij elkaar te krijgen. Hij ziet ook nergens een neutrale derde partij, vooral omdat de Europese Unie duidelijk de kant van Rajoy gekozen heeft. "Wie komt dan wel in aanmerking? Misschien heel informeel een imminente personaliteit, maar het is niet zeker of Madrid dit wel zal aanvaarden", denkt Wouters. "Wellicht zal Madrid de macht overnemen."

Wouters vindt het niet verstandig van de Europese leiders om zich ondubbelzinnig achter de Spaanse regering te scharen. "Dat wordt op termijn wellicht een onhoudbare situatie, zeker als er fysiek geweld zou worden gebruikt. Dan wordt dit een probleem dat ons allemaal aanbelangt."

Michel: "Enkel dialoog helpt"
Premier Charles Michel reageerde via Twitter. "Een politieke crisis kan enkel opgelost worden door dialoog. We roepen op tot een vreedzame oplossing met respect voor de nationale en internationale rechtsorde", klonk het in het Engels.

Van Grieken: "Erken zo snel mogelijk"
Vlaams Belang-voorzitter Tom Van Grieken feliciteert de Catalanen. Hij dringt er bij de Belgische regering op aan "de onafhankelijkheid van Catalonië zo snel mogelijk te erkennen".

Tusk: "Verandert niets voor Europese Unie"
"De unilaterale onafhankelijkheidsverklaring van Catalonië verandert niets voor de Europese Unie", schrijft de Europese Raadsvoorzitter Donald Tusk in een tweet. "Spanje blijft onze enige gesprekspartner." Tusk vertegenwoordigt vanuit zijn functie de Europese lidstaten. Hij zegt wel te hopen dat de Spaanse overheid "voor het debat kiest en niet voor het geweld".

Luyckx: "Hopelijk stuurt Madrid koers bij"
Kamerlid Peter Luykx (N-VA) feliciteert de Catalanen met hun onafhankelijkheidsverklaring. Luyckx hoopt dat "Madrid nu haar koers bijstuurt". "Voor een succesvolle Catalaanse afscheuring is er nood aan een akkoord met Madrid, met duidelijke afspraken. Anders is het slechts een holle verklaring of maar een eerste stap in het uiteindelijk bekomen van de volle autonomie."

De N-VA-politicus roept Madrid ook op "geen overhaaste acties te ondernemen". "Daarnaast spoor ik Europa en de internationale gemeenschap aan om de beslissing van de Catalaanse regering te respecteren op basis van het internationale recht op zelfbeschikking."

"Minste wat Vlaanderen kan doen is steun toezeggen"
"Het minste wat wij als Vlamingen kunnen doen, is vanuit het Vlaams parlement onze steun toezeggen en de onafhankelijkheid erkennen." Zo reageert Bart De Valck, voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging. " Dit is de kers op de taart van jarenlang werk van de onafhankelijkheidsbewegingen en politieke partijen. Een erg mooi precedent voor heel Europa."

Dat het centrale gezag in Madrid zich tegen die onafhankelijkheid verzet, onder meer omdat ze ingaat tegen de Spaanse grondwet, is voor De Valck geen probleem. "De Catalanen hebben tientallen keren gevraagd om een dialoog met Spanje, die vraag werd telkens genegeerd. Het is inderdaad niet grondwettelijk, maar nazi-Duitsland had ook een grondwet. Dit is een legitieme beweging, al is ze misschien niet legaal."

"Ongelooflijke prestatie"
De Catalanen starten nu officieel de procedure voor onafhankelijkheid op. Daarvoor moet de regio ook als staat erkend worden door andere landen. "De EU moet doen wat ook met Kroatië, Slovenië en Kosovo is gebeurd: snel erkennen. Dat waren dan misschien staten van ex-Joegoslavië, het principe van soevereiniteit is overal hetzelfde."

Als België de Catalaanse onafhankelijkheid niet erkent, moet Vlaanderen dat -apart- wél doen, meent De Valck. " Ik weet dat minister-president Geert Bourgeois zich verschuilt en zegt dat dat geen Vlaamse bevoegdheid is, maar wat de Catalanen vandaag hebben gedaan, is een ongelooflijke prestatie. Het minste wat we kunnen doen, is vanuit het Vlaams parlement als eerste onze steun toezeggen", klinkt het. De Europese Unie moet dan snel volgen, vindt De Valck. "Als de EU zichzelf serieus neemt, moet ze verstandig en rijp genoeg zijn om de nieuwe situatie te erkennen. Wat nu gebeurt, is voor niemand goed."

Demesmaeker: "Emotioneel moment voor veel mensen"
Mark Demesmaeker vindt dat de Europese instanties moeten helpen om de dialoog tussen de Spaanse centrale regering en de Catalaanse regering op gang te trekken. "Het is onbegrijpelijk dat de EU nu vandaag weer zegt dat Madrid de enige gesprekspartner is", vindt het Europarlementslid voor N-VA.

Demesmaeker noemt de goedkeuring van een resolutie over de onafhankelijkheid een "mijlpaal". "Voor veel mensen is het een emotioneel moment", zegt de N-VA'er. "Maar er is ook de politieke realiteit: we zitten in een crisissituatie en die kan enkel opgelost worden door aan tafel te gaan zitten. Het Spaanse centrale gezag weigert echter elke uitgestoken hand."

"Vijf over twaalf"
De dialoog tussen de Catalaanse en Spaanse leiders is nochtans broodnodig, meent Demesmaeker. "Een politieke knoop los je op een politieke manier op." De EU moet volgens hem dringend helpen de dialoog op gang te trekken om de situatie te doen desescaleren. "Het is vijf over twaalf. De EU is de voorbije tijd in deze kwestie zeer stil geweest en heeft alle geloofwaardigheid verloren. Politieke gevangenen in Rusland of Venezuela? Dan protesteren we. Maar in Catalonië keek de EU de andere kant op."

Het N-VA-parlementslid begrijpt niet dat Europees raadsvoorzitter Donald Tusk zei dat er voor de EU "niets verandert" en dat Spanje voor de EU "de enige gesprekspartner blijft". "Dit is on-be-grij-pe-lijk", zegt Demesmaeker. "Dit is autoritarisme. Als we dit toelaten, zitten we op een hellend vlak."