Voor het eerst zoeft een interstellair object door ons zonnestelsel

Op 19 oktober was doctor Weryk van het Institute for Astronomy van de University of Hawaii beelden aan het nakijken van de Pan-STARRS 1 telescoop op Hawaï toen hij het object opmerkte. Eerst dacht hij dat het een ruimterots was van het soort dat een aardscheerder (near-Earth object, NEO) genoemd wordt, maar al snel zag hij in dat de manier waarop het object zich bewoog, niet klopte. Het object was veel sneller dan om het even welke asteroïde of komeet die hij ooit gezien had, en het werd duidelijk dat het object niet tot ons zonnestelsel behoorde.  

"De beweging van het object was niet te verklaren door de baan van een normale asteroïde of komeet uit ons zonnestelsel te gebruiken", zo zei Weryk op de website van de NASA. "Dit object komt van buiten ons zonnestelsel, en het beweegt zo snel dat de zon het niet in een omloopbaan kan vangen."  

Weryk contacteerde een collega bij het European Space Agency om de ontdekking te bespreken, en hij legde ze voor aan het Minor Planet Center, dat objecten in ons zonnestelsel opvolgt, om het te delen met andere astronomen. En die bleken wel degelijk geïnteresseerd. 

"Ik had niet verwacht dat ik in mijn carrière ooit zoiets zou te zien krijgen, hoewel we wisten dat het mogelijk was, en dat dergelijke objecten bestaan", zei Davide Farnocchia aan "The New York Times". Farnocchia is een navigatie-ingenieur bij het Center for Near-Earth Object Studies (CNEOS) in het Jet Propulsion Laboratory van de NASA. "Dit is het meest extreme object dat ik ooit gezien heb. Het gaat extreem snel, en de baan die het volgt maakt dat ik met het volste vertrouwen kan zeggen dat dit object het zonnestelsel aan het verlaten is, en niet zal terugkomen. "

Fornocchia en het team van CNEOS berekenden de huidige baan van A/2017 U1 en keken ook in de toekomst. Het object kwam uit de richting van het sterrenbeeld Lyra, de Lier, en bewoog zich door de ruimte aan zo'n 25,5 kilometer per seconde. 

Het object benaderde ons zonnestelsel van bijna recht boven de ecliptica, het vlak in de ruimte waarbinnen de planeten en de meeste asteroïden rond de zon draaien, en kwam dus niet dicht bij een van de acht planeten tijdens zijn duik naar de zon. Op 2 september dook het door het ecliptisch vlak, net binnen de baan van Mercurius, en kwam dan het dichtst bij de zon, zo'n 37 miljoen kilometer, op 9 september. 

Onder invloed van de zwaartekracht van de zon maakte A/2017 U1 een scherpe bocht onder ons zonnestelsel, en het object kreeg ook een "zetje" van de zwaartekracht, zodat het sneller ging vliegen. In de ruimte kwam het op ons toevliegen tegen zo'n 25,5 kilometer per seconde, na de ontmoeting met de zon ging het meer dan 88 kilometer per seconde, bijna 317.000 kilometer per uur. 

Op 14 oktober benaderde het object het dichtst de aarde, toen het onder de baan van de aarde doorging op zo'n 24 miljoen kilometer van ons verwijderd, zo'n 60 keer de afstand tussen de aarde en de maan. Intussen is het object opnieuw boven het ecliptisch vlak gekomen, en zoeft het naar het sterrenbeeld Pegasus aan zo'n 44 kilometer per seconde. Tegen dat het ons zonnestelsel verlaat, zal het nog een snelheid van zo'n 26 kilometer per seconde hebben, wat sneller is dan de huidige snelheid van de Voyager 1, het eerste ruimtetuig dat ooit ons zonnestelsel verlaten heeft, in 2012. 

Astronomen over heel de wereld volgen nu het tracject van de onverwachte bezoeker, in de hoop meer informatie te kunnen verzamelen voor A/2017 U1 opnieuw te ver weg is.

De onderzoekers werden niet op voorhand gewaarschuwd omdat het object gemaskeerd werd door de felle straling van de zon toen het ons zonnestelsel binnenkwam. "We kregen zo goed als geen waarschuwing", zei Karen Meech, een astronoom bij het Institute for Astronomy die zich toelegt op kleine hemelobjecten en hun relatie met de vorming van zonnestelsels. 

"We haasten ons nu om observatietijd vast te leggen bij de grote telescopen, onze waarnemingen voor te bereiden en de gegevens te downloaden", zo zei ze. Omdat het object van buiten ons zonnestelsel komt, is het mogelijk dat het uit volledig ander materiaal bestaat dan de asteroïden en kometen die we tot nu toe bestudeerd hebben. Meech en andere astronomen denken dat ze in de volgende weken meer inzicht zullen hebben in de samenstelling en de preciese grootte van A/2017 U1, en dat ze na verloop van tijd ook precies zullen te weten komen waar het vandaan kwam. 

"We vermoedden al lang dat deze objecten moesten bestaan, omdat tijdens de vorming van de planeten een boel materiaal uit planetaire systemen uitgestoten wordt", zo zei Meech aan de NASA. "Het meest verrassend is nog wel dat we nog nooit eerder interstellaire objecten hebben zien voorbijkomen."

"We wachten al tientallen jaren op deze dag", zei de manager van CNEOS Paul Chodas. "Theoretisch weten we al lang dat zulke objecten bestaan - asteroïden of kometen die zich tussen de sterren bewegen, en af en toe door ons zonnestelsel passeren - maar dit is de eerste keer dat we zo'n object waarnemen. Tot nu toe wijst alles er op dat dit waarschijnlijk een interstellair object is, maar meer gegevens kunnen helpen om dat te bevestigen."

De Pan-STARRS 1 telescoop op Mount Haleakala op het eiland Maui in Hawaï. Het Pan-STARRS-observatorium is een systeem van twee telescopen met elk vier optische systemen die een breed waarnemingsveld hebben, en de hemel afspeuren naar aardscheerders, planetoïden die zo dicht bij de aarde dreigen te komen dat het risico op een impact reëel is. 

Het kleine hemellichaam heeft de voorlopige naam A/2017 U1 gekregen van het Minor Planet Center (MPC) in Cambridge, Massachusetts, waar alle waarnemingen verzameld worden van kleine hemellichamen in ons zonnestelsel - en nu ook van dergelijke objecten die enkel op doorreis zijn. 

Omdat het het eerste object in zijn soort is, zal de Internationale Astronomische Unie regels moeten opstellen voor de naamgeving. Het lijdt immers geen twijfel dat er nog meer van dergelijke objecten bestaan, en de kans is ook groot dat er nog ons zonnestelsel zullen aandoen. 

Toch is er geen reden voor ongerustheid, zei Lindley Johnson, de planetaire verdedigingsofficier van de NASA. Op de lijst van zaken die de aarde zouden kunnen treffen en ons bestaan zouden kunnen uitwissen, staat een interstellair Armageddon behoorlijk laag. 

"Het is veel waarschijnlijker, honderdduizenden keer waarschijnlijker, dat we met een aardscheerder zouden te maken krijgen, en zelfs dat zijn extreem zeldzame gebeurtenissen", zo zei Johnson. "Het is niet iets waar mensen zich zorgen over zouden moeten maken. Ik lig er in elk geval niet wakker van."