Het wordt Carles Puigdemont wel heel warm onder voeten. Als het zover komt dat de afgezette Catalaanse minister-president vervolgd wordt door de Spaanse overheid, een scenario dat niet ondenkbaar is omdat je als deelstaat afscheuren strafbaar is in Spanje, is België een mogelijke uitweg voor Puigdemont. Want ons land is een van de weinige Europese landen waar Europeanen zelf asiel kunnen aanvragen.

“Het is niet onrealistisch”, zei Theo Francken (N-VA), staatssecretaris voor Asiel en Migratie, zaterdag. “Het is niet aan mij om een welkomstcomité te organiseren, dat zou er wel wat over zijn, maar als Catalanen asiel aanvragen in België dan is dat volgens de wet mogelijk. En dan zal hun asielaanvraag zoals alle andere asielaanvragen op een objectieve, correcte en onafhankelijke manier bekeken worden, wat de Spanjaarden daar ook van mogen vinden.”

“Snel rechtzetten”

Die uitspraken zijn “onaanvaardbaar”, reageert de woordvoerder van de Partido Popular en Europarlementslid Esteban Gonzalez Pons. Het gaat om “zware beschuldigingen tegen het gerechtelijke systeem van Spanje”, en de partij hoopt dan ook “dat er snel een rechtzetting komt”. Volgens het persbericht heeft Francken “de principes van solidariteit en loyale samenwerking tussen de lidstaten van de Europese Unie geschonden”.

Op Twitter gaat Gonzalez Pons nog een stap verder. Daar stelt hij dat Francken “die Puigdemont asiel aanbiedt, veroordeeld is voor het weigeren van een asielaanvraag aan een Syrische familie ondanks een gerechtelijke uitspraak”. Waarop Francken meteen antwoordt: “I won the case” (Ik heb die zaak gewonnen).

“Gooi geen olie op het vuur”

Premier Charles Michel (MR) had eerder al opgeroepen tot een “vreedzame oplossing met respect voor de nationale en internationale orde” en laat zondag aan Belga weten dat een mogelijk asiel voor Puigdemont “niet aan de orde” is. “Dit is helemaal niet op de orde van de dag. We herhalen onze oproep tot dialoog”, aldus de premier. “Ik vraag Theo Francken om geen olie op het vuur te gooien”, klinkt het verder.

Ook Open VLD-vicepremier Alexander De Croo is ‘not amused’ met de uitspraken van Francken. Ook hij benadrukt dat een asiel met betrekking tot Catalonië “niet aan de orde” is. “Het is niet verstandig om dit soort van statements te lanceren”, aldus De Croo. “Premier Michel heeft vrijdag nog opgeroepen tot dialoog in Spanje. Dit soort uitspraken helpt niet en zijn geen regeringsstandpunt. Het is belangrijk om te kalmeren in plaats van te exiteren.”

Bij VTM Nieuws had ook minister van Justitie Koen Geens (CD&V) gereageerd op Francken. “Dit zijn zaken waarover minstens de kern van de regering moet gaan”, zei hij daar. “We zullen het bekijken wanneer het probleem zich stelt. Ik heb niet de indruk dat er al een asielaanvraag is.”

Er zijn geen aanwijzingen dat Puigdemont Catalonië zou willen verlaten, en de minister-president heeft ook geen politiek asiel aangevraagd.

“Uitzonderlijk om asiel aan te vragen binnen EU”

Dat een inwoner van een EU-lidstaat asiel aanvraagt in een ander land van de Europese Unie is uitzonderlijk, want dat gaat in tegen het beginsel dat asielaanvragen binnen de EU a priori onontvankelijk zijn. “Er is een vermoeden dat EU-lidstaten rechten en vrijheden respecteren, daarom is er in dit beginsel geen nood aan asiel voor unieburgers”, zegt Jogchum Vrielink, professor discriminatierecht aan de Université Saint-Louis in Brussel. “België is een van de weinige landen, zoniet het enige waar dat wel kan.”

Als er in ons land een asielaanvraag gebeurt van binnen de EU, wordt dat op individuele basis en versneld beoordeeld door het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen (CGVS). “Diegene die de aanvraag doet, heeft dan een veel grotere bewijslast”, aldus Vrielink. “In de praktijk zie je dat dit bijna nooit wordt toegekend. Hier zie ik het in beginsel ook niet meteen gebeuren.”

De professor merkt namelijk op dat strafrechtelijke vervolging die proportioneel is, geen vervolging betekent in de zin van de Conventie van Genève. “Tenzij je die vervolging ruimer zal uitleggen, maar dan zou men dat ook in andere gevallen moeten gaan doen. Dat zal dan een aanzuigeffect hebben en dat wil men net niet”, aldus Vrielink.

Voor de professor lijkt het erop dat Francken zegt geen vertrouwen te hebben in de Spaanse justitie. “Dat gaat dan weer in tegen wat de Europese Unie en ook wat de Belgische procedure veronderstellen, namelijk het vermoeden dat EU-lidstaten vrijheden respecteren. En als dat vermoeden hier eventueel onterecht zou blijken, dan zijn er nog instellingen zoals het Europees Mensenrechtenhof, die de beslissing kunnen toetsen aan de mensenrechten.”

Dat vermoeden is bovendien ook het uitgangspunt voor de Dublin-verordening, dat asiel wordt behandeld in het land van eerste aankomst. “En dat beginsel voert men wel weer hoog in het vaandel”, klinkt het nog. In het kader daarvan merkt de professor ook op dat als Puigdemont via Frankrijk of Andorra passeert, het begrip van veilige derde land kan worden toegepast.

“Men zet hier allerlei beginselen op de helling door een zekere politieke affiniteit met de separatistische beweging in Catalonië”, besluit Vrielink.