Geloof remt én versnelt klimaatactie
Religie beïnvloedt klimaatpolitiek, van de VS die als enige land het klimaatakkoord van Parijs niet ondertekent, tot jezuïeten nu op de VN-klimaatconferentie, tot te zwak bos- en milieubeleid in Vlaanderen. Wat in heilige teksten staat blokkeert of stimuleert, soms meer dan ooit, het milieubeleid.
Lange tijd was de opwarming zelf de inzet van een ‘geloofsoorlog’. Ofwel geloofde je dat er een probleem is, ofwel niet. De wetenschap heeft die strijd beslecht. Alleen wie verblind is, kan nog naast de massa harde bewijzen kijken.
Maar vandaag stuurt religie in de strikte betekenis van dat woord de klimaatpolitiek. Zonet heeft Syrië als laatste land het klimaatakkoord van Parijs ondertekend, waardoor de VS nu het enige land is dat niet meedoet. Bekend is dat de Amerikaanse president Trump daarvoor terugkeert naar het idee dat de opwarming ‘ongeloofwaardig’ is.
Dat de Republikeinen nauwe banden hebben met de olie- en gasindustrie heeft duidelijk meegespeeld. Maar het kan Trumps positie niet volledig verklaren. Een dag voor hij uit het akkoord van Parijs stapte, riep olie- en gasgigant ExxonMobile hem op dat niet te doen. Gelijkaardige oliereuzen claimen nu ook dat het economisch slimmer is wel klimaatactie te ondernemen.
Trumps aanhoudende verzet komt volgens verschillende analisten dan ook rechtstreeks van de christelijke fundamentalisten die de bijbel letterlijk interpreteren en geloven dat ‘Gods werk almachtig en perfect is’. Zij stellen dat de mens daar niet moet in tussenkomen en dat het einde der tijden eraan komt. En als dat is ‘voorzien’, waarom zou de mens dan natuurrampen voorkomen?
'Nadat de paus op basis van de Bijbel opriep tot klimaatactie, kwam er vanuit de kerk een enorme inspanning'
Letterlijk
Vooral bij de evangelisten zitten die ideeën zo diep verankerd, dat ze economische en aardse motieven overstijgen. Onderzoek door socioloog Philip Schwadel (Universiteit van Nebraska) onder Amerikanen toont dan ook aan dat wie het woord van God letterlijk interpreteert het meest geneigd is om de opwarming te minimaliseren.
En Trump gaf enkele christelijke fundamentalisten, die op zich slechts een minderheid zijn, topposities in zijn regering. Anders gesteld: het letterlijke woord van God houdt de VS weg uit een akkoord over klimaatactie.
Tegelijkertijd komt uit katholieke hoek een steeds luidere oproep om vooral wél iets te doen. “Sinds de paus in 2015 op basis van Bijbelpassages opriep tot klimaatactie, is er vanuit de katholieke kerk een enorme klimaatinspanning op gang gekomen”, zegt godsdienstprofessor Johan De Tavernier (KU Leuven).
Daarom is het geen toeval dat er op de VN-klimaatconferentie in Bonn jezuïeten aan de kar trekken en dat het Vaticaan vorige week religieuze leiders opriep gelovigen op basis van ‘de kern van het geloof’ te overtuigen van het belang van inspanningen voor het klimaat.
Twee scheppingsverhalen
Maar hoe kan één religie tegelijkertijd voor en tegen zijn? De Tavernier: “Kort samengevat: omdat er twee scheppingsverhalen zijn, één waarin de mens heerser over de aarde is en dus mag inpalmen en leegknijpen, een ander waarin de mens meer als een tuinier zorg moet dragen voor de aarde. Vandaag schuift het Vaticaan de tweede versie naar voren, wat ervoor zorgt dat het katholieke geloof een hefboom wordt in de klimaatactie. Sommige fundamentalisten blijven wel vasthouden aan het andere verhaal. Ook bij ons zie je, vooral vanuit West-Vlaanderen, nog sporen daarvan die de politiek beïnvloeden, wat bijvoorbeeld minimalistisch bos-en klimaatbeleid oplevert.”
Ook in de islam gaat klimaatverandering over de tongen. Imams van Bosnië tot Indonesië hebben, een beetje zoals de paus en ook de dalai lama, opgeroepen tot klimaatactie, maar dan op basis van Koranverzen die oproepen zorg te dragen voor de schepping van God. De ‘eco-islam’, die de profeet Mohammed ‘een milieuactivist’ avant la lettre ziet, wint terrein en ook imams geven deze week in Bonn present. Fundamentalistische groeperingen in de islam lijken zich vooralsnog met heel andere thema’s bezig te houden.