"Als je nog geen piano in huis hebt, koop er een"

Pianospelen vergt veel van onze hersenen: je moet je aandacht immers verdelen over het lezen van de partituur, en tegelijk met je tien vingers de juiste toetsen bespelen. En, als het even kan, kan je er nog wat emotie in leggen.  

"Vroeger gebruikte men vaak het schaken als model om intelligentie te testen, maar nu kijken onderzoekers steeds meer naar wat muziek doet met de hersenen, als model om te zien of dat ons slimmer kan maken", zegt Mark Reybrouck, muziekpsycholoog van KU Leuven.

Want pianospelen is behoorlijk uitdagend voor onze hersenen. "Als je speelt op het tempo van 40 noten per seconde, snel en precies, zit je zelfs op het niveau van olympische atleten", verwijst hij naar toppianisten zoals de Chinese Yuya Wang.

Het hoeft overigens geen olympisch niveau te zijn: ook wie gewoon speelt, wordt op meerdere vlakken uitgedaagd. Er is de klassieke test die we allemaal al eens hebben gedaan: met één hand boven ons hoofd op en neer gaan, maar met de andere hand voor onze buik tegelijk een cirkelbeweging proberen maken. Dan komen we meteen in de problemen. "Als je pianospeelt en je moet met de ene hand één-twee spelen en met de andere één-twee-drie, dan is dat heel moeilijk."   

Dat heeft te maken met de sensomotoriek, de koppeling van sensoriek en motoriek. Enerzijds worden bij pianospelen de zintuigen geprikkeld (lezen van de noten en luisteren naar de output), anderzijds moeten de juiste toetsen bespeeld worden via een goede motoriek. In één beweging wordt ook het geheugen uitgedaagd bij het leren van een bepaald muziekstuk, en is er het emotionele aspect dat een heel specifieke invloed heeft op ons brein.

Pianospelen doet iets met de zenuwcellen in de hersenen. Het heeft het grootste effect bij heel jonge kinderen, want die maken veel nieuwe neuronen aan. "Als je heel slim wil worden door piano te spelen, is het voor de meesten van ons te laat, want dan moet je beginnen voor je tien jaar, en uren per dag spelen."

Maar daar stopt het niet. Ook voor wie later begint, en minder intensief speelt, is het nuttig. Ook als je 20 minuutjes per dag speelt, kan er nog iets gebeuren met de neuronen in de hersenen, stipt Reybrouck aan.

Piano spelen is immers goed voor de plasticiteit van ons brein. Dat heeft dan weer een effect op de aparte neuronen, maar ook op groepringen van neuronen en de connecties tussen die groepen. "Die connectiviteit is een vrij nieuw domein in de neurowetenschap, maar het is van belang voor zowel gezonde mensen als voor mensen die met alzheimer of dementie te maken krijgen."

En er is meer. Ook als je niet per se speelt, maar aandachtig luistert, kan het al een positief effect hebben qua plasticiteit van het brein. "Mensen met een plastisch brein, hebben een groter potentieel om te leren."

Reybrouck sluit af met een concrete tip voor zijn publiek: wie nog geen piano heeft, koopt er best eentje. "Probeer wat te spelen, en om buiten je comfortzone te treden."

De episodes van Universiteit van Vlaanderen zijn te bekijken op VRTNU.