De enige heksenjacht die ik zie, is die tegen 'aandachtshoeren' die geen compliment kunnen aanvaarden

Ongeveer een maand geleden vroeg De Morgen me om een opinie te schrijven in de nasleep van de Harvey Weinstein-schandalen. (DM 11/10) Of zoiets ook in Vlaanderen kon gebeuren? Ik schreef dat ik verhalen had gehoord, uit eerste en tweede hand, onder meer over een “op handen gedragen televisiemaker die vrouwelijke medewerksters buiten werktijd stalkte en geen genoegen nam met ‘nee’”.

Veel mensen in de sector kenden deze verhalen en wisten over wie het ging. Een journalist van De Morgen verdiepte zich in de zaak, maar omdat het bij verhalen bleef en geen enkele vrouw wilde getuigen uit angst haar job te verliezen of mikpunt van een mediahetze te worden, werd er niks gepubliceerd. En terecht. We leven nog steeds in een rechtsstaat. Iemand is onschuldig totdat het tegendeel bewezen wordt.

Naar mijn ervaring is de pers dus uitermate voorzichtig geweest, ook al waren er verschillende getuigen die vertelden over stalking, grensoverschrijdend gedrag en machtsmisbruik. Mensen die nu heel hard “trial by media” schreeuwen, vergeten gemakshalve even dat het Bart De Pauw zelf was die als eerste een video op YouTube zette en daarmee de geruchtenmolen op sociale media op gang bracht.

Dit terwijl er op de VRT al weken achter de schermen gesprekken aan de gang waren met een preventieadviseur. Terwijl Bart De Pauw op een correcte manier geconfronteerd werd met de beschuldigingen, iets wat hij staalhard blijft ontkennen. Het gaat, aldus CEO Paul Lembrechts, om honderden sms'en met seksueel getinte en soms dreigende boodschappen. De VRT is dus niet over één nacht ijs gegaan om de samenwerking met Bart De Pauw stop te zetten. “Ik zou nogal gek zijn als ik de samenwerking met het goudhaantje van de zondagavond met meer dan 1,2 miljoen kijkers op een anekdotieke basis zou beëindigen", licht Lembrechts nog toe. 

Op sociale media en in opiniestukken wordt echter gesproken over een heksenjacht. Een angry mob die zich zonder bewijzen tegen een onschuldige man keert. De enige heksenjacht die ik zie, is die tegen de vrouwen die weggezet worden als aandachtshoeren die geen compliment kunnen aanvaarden. In De Afspraak vroeg Jan Verheyen zich nog af waarom vrouwen niet sneller naar voren komen wanneer ze seksueel grensoverschrijdend gedrag ervaren. Welnu Jan, omdat ze niet geloofd worden misschien? Omdat de allereerste bekommernis de carrière van de beschuldigde is? Of omdat het ontzettend moeilijk is om als vrouw in een ondergeschikte functie verhaal te krijgen tegenover een gevierd en machtig man? 

“Hoe populairder iemand is, hoe meer we die persoon zullen verdedigen. We gaan altijd op zoek naar informatie die ons beeld van iemand bekrachtigt, en we duwen negatieve informatie weg”, zegt Liesbeth Kennes, beleidsmedewerker seksueel misbruik bij CAW Oost-Brabant en Leuven.

Ik praat erover met mannen in mijn omgeving. Wanneer ik vraag waarom hun eerste reflex is om de beschuldigingen in twijfel te trekken, antwoordt een man: “Heel eerlijk: omdat ik er als man, die zijn leven tussen vrouwen heeft gewerkt, niet met mijn verstand en gevoel bij kan dat een man zijn macht zou misbruiken om van een vrouw iets te verkrijgen wat ze hem niet spontaan geven wil.”

Kijk, dat begrijp ik volkomen. Het idee dat zulke dingen eventueel zouden kunnen gedaan worden (kijk eens hoe voorzichtig ik hier ben) door mannen die je kent en die op je lijken, schudt je mens- en wereldbeeld danig door elkaar. Slachtoffers weten dit echter al langer. In de overgrote meerderheid van de gevallen van grensoverschrijdend gedrag en seksueel geweld is de dader een bekende. Het is je buur, je oom, je ex, je zwemcoach of je collega die je betast, je begint te stalken of, in extreme gevallen, je verkracht. Het zijn vaak de mensen van wie je het het minst verwacht, omdat ze zo’n onschuldig imago hebben. Dat is ook een van de redenen waarom ze het zo lang kunnen blijven doen.

Wanneer het publiek een complottheorie van enkele misnoegde vrouwen en de openbare omroep geloofwaardiger vindt dan het idee dat een populaire blanke man aan stalking zou doen, zegt dat veel over hoe we over dit soort zaken denken en hoe de machtsverhoudingen nog steeds liggen.

Maar hoe moeilijk het ook is, we mogen onze ogen hier niet voor sluiten. We mogen de beschuldigingen van de vrouwen niet meteen catalogiseren onder leugens en aandachttrekkerij (net zomin als we Bart de Pauw nu de nieuwe Weinstein moeten noemen). Seksueel grensoverschrijdend gedrag is een structureel en complex probleem in heel onze maatschappij, geen makkelijk te herkennen gedrag van enkele weirdo’s. Het gebeurt niet alleen door ‘de ander’ of door creepy mannen in bosjes. Het gebeurt op onze eigen werkvloeren, in onze huiskamers en op onze sportclubs. Vaak jarenlang en zonder dat iemand hiervoor uit durft te komen. Dit moeten we goed beseffen om het totale plaatje te begrijpen én om ervoor te zorgen dat het niet meer gebeurt.

Laten we het proces dus niet zelf maken, maar vertrouwen op het oordeel van experts en mensen die rechtstreeks betrokken zijn. Maar laat ons alsjeblieft ook dit debat over seksueel grensoverschrijdend gedrag in de diepte verder voeren, tot op de kern, daar waar het pikt en wringt en een beetje pijn doet. En laten we dat niet alleen doen op sociale media, maar ook aan onze eettafels, op onze kantoren, in onze scholen, in onze praatprogramma’s en met onze beleidsmakers.

Want als we dat niet doen, zal het blijven gebeuren.