Europa legt fundamenten voor eigen defensiepoot
Europa onthult vandaag iets nieuws: Pesco, of Permanent Structured Cooperation, de permanent gestructureerde samenwerking. En dan weten we nog niets, behalve dat ze de gewapende arm van de EU moet worden. Geheel in de geest van de tijd.
Lang heeft de EU toegewerkt naar dit moment. Ze groeide uit tot een markt, een munt en een waardegemeenschap, maar militair kwam er niets van de grond. Nadat in de jaren 50 het plan voor een Europese Defensie Gemeenschap was afgeschoten, gebeurde er niets wezenlijks meer op dit gebied. In 2004 werden de EU-Battlegroups gevormd, gevechtseenheden die binnen tien dagen kunnen worden ingezet. Nooit kwamen ze in actie.
De afgelopen twee jaar volgde de ommekeer. De ontwikkeling van een Europese defensiepijler raakte in een stroomversnelling. Synchroon met de geopolitieke disruptie. Een sterke militaire mogendheid als Groot-Brittannië besloot uit de EU te treden, de Verenigde Staten kozen een president die knaagde aan de Amerikaanse veiligheidsgarantie en de Russen ontwrichtten Oekraïne.
In een ‘on-Brussels tempo’ zijn de plannen uitgewerkt, zeggen ingewijden. Alsof een driekoppige duivel de EU op de hielen zit. Maar wat zij precies behelzen blijft een ingewikkeld verhaal. Om het te kunnen uitleggen stellen Brusselse plannenmakers zich voor wat ze op verjaarsfeestjes zullen zeggen als wordt gevraagd wat ze doen.
Het is niet de bedoeling dat Pesco uitmondt in een Europees leger. Ook herhaalt de EU uitentreuren er niet op uit te zijn de NAVO te vervangen. Zij zegt geen militair bondgenootschap te willen worden. Zij wil slechts de militaire capaciteit verwerven om alleen te kunnen optreden als dat nodig is. Bijvoorbeeld bij overzeese missies voor crisismanagement in landen, waar politieke instabiliteit Europa kan raken in de vorm van migratiestromen en terroristisch geweld.
Potentieel
De term Pesco heeft niets krijgshaftigs; er wordt niet gezwaaid met zwaarden en schilden zoals gebruikelijk in militaire plannen. Maar de marsorders zijn duidelijk, zeker sinds de Duitse kanselier Angela Merkel naar aanleiding van Trump heeft gezegd dat Europa zijn lot in eigen handen moet nemen. Met Parijs is Berlijn een van de grote voortrekkers van het militaire project, een eerste vrucht van de gereviseerde Franse-Duitse motor in de EU.
Wat Pesco vooral moet overwinnen is dat elke lidstaat zelf soldaatje speelt zonder te letten op wat anderen doen. Dat leidt tot versnippering, dubbelwerk, geldverspilling en materiaaltekorten. In de NAVO speelt dat ook, maar daar doet het Europese tekort minder afbreuk aan de slagkracht door de dominantie van de VS die alle hobbels gladstrijken.
De EU telt 178 verschillende wapensystemen, tegen 30 in de VS. De luchtmachten van de EU-lidstaten vliegen met 20 soorten gevechtsvliegtuigen, de Amerikanen met 6. Dit komt omdat veel Europese landen hun nationale defensie-industrie koesteren.
Het potentieel is er. Als je de defensiebegrotingen van alle lidstaten bij elkaar optelt, beschikt de EU over het op één na grootste defensiebudget in de wereld, zelfs als je de Britten niet meer meetelt, zegt EU-buitenlandchef Federica Mogherini. Maar door de verbrokkeling levert het geld te weinig op. “De Europeanen besteden aan defensie 50 procent van wat de Amerikanen uitgeven, maar de output van onze investeringen is 15 procent”, aldus de Italiaanse.
De EU beschikt over het op één na grootste defensiebudget in de wereld, maar door de verbrokkeling levert het geld te weinig op
Pesco moet daar een eind maken precies door wat haar naam zegt: een permanent gestructureerde samenwerking. De Europese Commissie stelt voor 2019-2020 een half miljard euro beschikbaar voor het maken van prototypes van wapensystemen. Een mijlpaal: voor het eerst investeert de Commissie in defensiecapaciteit. Het moet de opmaat worden tot een Europees Defensie Fonds.
Dit moet structureel miljarden gaan steken in het samen ontwikkelen, produceren en aankopen van wapens. Het doel: vermindering van de wildgroei in wapentypes, wat de operationele samenwerking tussen de krijgsmachten van de lidstaten vergemakkelijkt. Bovendien besparen de lidstaten jaarlijks minimaal 30 miljard euro.
Vandaag melden zich in Brussel naar verwacht zo’n 23 EU-lidstaten aan voor deelname aan Pesco. Landen koesteren in defensiezaken hun soevereiniteit, de verdediging van de bevolking is een kerntaak van de staat. Maar het besef is gegroeid dat er iets moet gebeuren. Alle wereldmogendheden – Amerika, China en Rusland – verhogen hun defensiebudgetten. Individueel stellen Europese landen niet veel voor, ze moeten wel hun krachten bundelen, zegt Brussel.